STO - Trong những ngày cận tết, chúng tôi về huyện Mỹ Tú - một trong những địa phương phát triển mạnh về phong trào đờn ca tài tử, gặp gỡ nghệ nhân ưu tú Trần Hà Thủy ở ấp Cầu Đồn, thị trấn Huỳnh Hữu Nghĩa (Mỹ Tú). Dù chỉ là người nông dân bình dị nhưng bằng tình yêu, sự tâm huyết, ông đã dày công gìn giữ, truyền dạy để âm nhạc truyền thống của dân tộc không bị mai một với thời gian…
Một đời gắn bó với âm nhạc dân tộc
Đã ở tuổi 70, nghệ nhân ưu tú Trần Hà Thủy (còn có tên gọi là Năm Đờn) vẫn tích cực hoạt động gìn giữ và trao truyền những giai điệu của nhạc cụ cũng như các giai điệu của nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ. Ngôi nhà nhỏ nằm cạnh con rạch ấp Cầu Đồn lúc nào cũng vang vọng tiếng đờn kìm, tiếng đờn guitar phím lõm của ông, nâng đỡ lời ca của biết bao thế hệ nghệ sĩ. Đây còn là điểm sinh hoạt của Câu lạc bộ Đờn ca tài tử huyện Mỹ Tú và là lớp học đờn do ông truyền dạy.
Theo nghệ nhân ưu tú Trần Hà Thủy, ông biết đờn guitar phím lõm từ năm 7 tuổi do cha ông và người anh thứ ba truyền dạy. Đến năm 12 tuổi đã đờn thành thạo nhiều bài bản tài tử - cải lương, từ đó đam mê và bắt đầu thực hành đờn ca tài tử cho đến nay. Ông còn tìm tòi học hỏi thêm từ đồng nghiệp, băng đĩa, sách vở để hoàn thiện hơn cho mình về vốn bài bản, kỹ thuật đờn chạy ngón, nhấn nhá chữ Xang, Oan, Cống, Lịu, Tích, nhịp ngoại 7 rưỡi…
Nghệ nhân ưu tú Trần Hà Thủy ở tuổi xế chiều vẫn miệt mài truyền dạy nhạc cụ dân tộc cho thế hệ mai sau.
Năm 1967, khi mới 19 tuổi, ông là nhạc công của Đoàn cải lương Quốc Việt. Trên bước đường lưu diễn, ông tranh thủ giao lưu đờn ca tài tử ở những địa phương có phong trào đờn ca tài tử phát triển, nhằm chia sẻ và học hỏi thêm kinh nghiệm. Đến năm 41 tuổi, ông đã biết đờn thành thạo 8 loại nhạc cụ như: guitar, kìm, sến, tranh, violon, cò, hạ uy di, gáo với trên 140 bài bản tài tử - cải lương; tự đóng nhạc cụ tài tử như: guitar, sến, kìm, violon, song lang…
Ngoài ra, ông còn viết lời mới một số bản tài tử được anh em mộ điệu yêu thích như: bài ca hài “Tui thua số đuôi” (viết năm 1970), “Tui đi coi vợ” (viết năm 1971)… theo điệu thức Bắc. Sau giải phóng, bài “Tui thua số đuôi” được chọn thu phát hình trên sóng Đài Truyền hình Việt Nam tại TP. Cần Thơ; sau đó được Đài Truyền hình Cần Thơ mời đờn trong chương trình ca cổ của đài.
Từ năm 1990 đến nay, ông về sinh sống, làm việc tại thị trấn Huỳnh Hữu Nghĩa (Mỹ Tú) và tiếp tục hoạt động đờn ca tài tử. Ông mở 11 lớp truyền dạy đờn ca tài tử tại tư gia, trong truyền dạy luôn chú trọng giáo dục học trò về đạo đức nghề nghiệp. Bây giờ, trình độ đóng các loại nhạc cụ tài tử của ông được nâng lên với những sản phẩm đẹp, độc đáo, được nhiều đội, nhóm, câu lạc bộ đờn ca tài tử ưng ý đặt hàng, đặc biệt cũng đáp ứng nhu cầu đặt hàng của các cơ sở bán nhạc cụ ở Sóc Trăng và Cần Thơ.
Trăn trở “giữ nhịp” cung đàn
Nghệ nhân ưu tú Trần Hà Thủy tâm sự: “Trước thực trạng âm nhạc dân tộc có nguy cơ lạc lõng giữa cuộc sống đương đại bởi sự xuất hiện ngày càng nhiều các loại hình giải trí mới, các cấp, các ngành cần quan tâm thường xuyên tổ chức các hội thi, hội diễn đờn ca tài tử, bảo tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật đờn ca tài tử, đặc biệt truyền dạy nhạc cụ dân tộc để âm nhạc truyền thống của dân tộc không bị mai một với thời gian”.
Từ nỗi khắc khoải “giữ nhịp” cung đàn đã giục ông Năm Đờn truyền nghề cho cả ba con trai của mình học đờn từ nhỏ và thành thạo nhiều nhạc cụ. Hiện nay, người con trai thứ hai của ông là anh Trần Thanh Dũng là nhạc sĩ Đoàn Ca nhạc Dân tộc Hậu Giang, chơi thành thạo các loại nhạc cụ tài tử như: guitar, violon, kìm, sến, tranh, hiện là một trong những người đờn violon giỏi ở vùng đất Tây Nam bộ... Còn anh Trần Minh Luân - người con trai thứ ba của ông là nhạc sĩ Đoàn Cải lương Tây Đô (TP. Cần Thơ), chơi thành thạo các loại nhạc cụ tài tử như: guitar, kìm, sến. Anh Trần Hà Giang là con trai thứ tư hiện là Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thể thao huyện Mỹ Tú, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Đờn ca tài tử huyện, chơi thành thạo các loại nhạc cụ tài tử như: guitar, kìm, sến, tranh và ca được trên 80 bài bản tài tử, cải lương.
Đã có con nối nghiệp nhưng chừng đó chưa làm ông yên lòng. Bởi theo ông, lớp trẻ hiện nay không có nhiều người đam mê đờn ca tài tử. Nên từ nhiều năm nay, ngôi nhà ông thành lớp dạy đờn, em nào có chút năng khiếu ông đều nhận làm học trò và nhiệt tình truyền nghề.
Qua quá trình hoạt động nghệ thuật, ông đã truyền dạy cho khoảng 135 học trò, đã có nhiều học trò chơi thành thạo đờn và ca tài tử, có nhiều học trò được tuyển chọn vào các đoàn cải lương chuyên nghiệp như: Kiều Loan, Trung Thành, Văn Phong (Đoàn Chuông Vàng, Sóc Trăng); Thành Thái, Minh Luân (Đoàn Cải lương Tây Đô, Cần Thơ), Thanh Dũng (Đoàn Cải lương Sông Hậu 2)… và nhiều học trò tiêu biểu khác cũng đã được tỉnh chọn cử tham gia các Liên hoan Đờn ca tài tử cấp khu vực, toàn quốc, festival như: Hà Giang, Hoàng Hôn, Út Thành, Kiều Loan, Văn Phong… đã đạt nhiều thành tích đáng kể.
Với niềm đam mê, sự cống hiến cho nghệ thuật đờn ca tài tử, vào năm 2015, ông Trần Hà Thủy được công nhận nghệ nhân ưu tú và năm 2017 ông được Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch đề nghị xét công nhận nghệ nhân nhân dân.
Nghệ nhân ưu tú Trần Hà Thủy cho biết: “Đây là một vinh dự to lớn cho bản thân và nhận thấy đây cũng là một trách nhiệm phải tiếp tục hoạt động, truyền dạy những bí quyết của mình cho thế hệ kế thừa. Trong những tháng năm còn lại của tuổi già, tôi chỉ mong có sức khỏe tốt để được tiếp tục cống hiến, bảo tồn và trao truyền “hồn cốt” của nhạc cụ dân tộc cho thế hệ mai sau...”.
Chí Bảo
Bình Luận