Hãng Ericsson khi nói về sự nổi lên của báo chí người máy (robot journalism) cho biết người máy viết tin tức đã sẵn sàng nhưng trong một xã hội nối mạng, chúng được phát triển để có vai trò quan trọng hơn khi làm việc cùng con người để cải thiện sản lượng và tạo ra nội dung thông minh hơn. Công ty viễn thông và mạng đa quốc gia Thụy Điển này giải thích rằng: Các thuật toán thông minh và phần mềm sẽ giúp cho các công ty truyền thông trở nên có năng suất và hiệu quả hơn.

Hiểu được "khẩu vị" bạn đọc

Trong thời đại cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số, báo chí tự động hóa phải kết hợp với công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), nhất là AI đã phát triển tới cấp độ máy học (vừa vận hành vừa tích lũy) và học sâu (thu thập, phân tích để đưa ra giải pháp tối ưu) cho phép ứng dụng tự học theo tập quán sử dụng của người dùng để ngày càng thông minh hơn và "tâm đầu ý hợp" với người dùng hơn.

Ngày càng nhiều tờ báo có thêm nhiều phóng viên là người máy AI.Ảnh: INTERNET

Hãng thông tấn AP vào năm 2014 đã sử dụng phần mềm của Automated Insights để viết ra khoảng 300 bài viết về báo cáo doanh thu hằng quý cung cấp cho khoảng 3.700 công ty. Automated Insights là một công ty công nghệ chuyên về phần mềm tạo ra ngôn ngữ vốn sản xuất hàng tỉ tin bài do người máy viết mỗi năm. Ericsson nhận định: "Khi chúng ta chuyển sang một xã hội nối mạng, phần mềm sẽ tiếp tục bổ sung cho các nhà báo và cung cấp trợ giúp cho các công ty truyền thông. Họ sẽ làm việc cùng nhau để thực hiện công việc tốt hơn và tối đa hóa các nguồn lực có giới hạn bằng cách tự động hóa các quy trình, thực hiện công việc thường ngày, cung cấp sự hiện diện trên nhiều địa điểm và thực hiện nghiên cứu dữ liệu, cắt giảm chi phí và tăng biên lợi nhuận cho các công ty truyền thông.

Giữa năm 2017, Google đầu tư cho một dự án báo chí người máy với mục tiêu có thể viết được 30.000 bài báo mỗi tháng cho truyền thông địa phương. Hãng tin Anh Press Association (PA) đã nhận được 622.000 bảng Anh cho dự án Nhà báo và Dữ liệu và Người máy (Reporters and Data and Robots - Radar). Tuy nhiên, khi dự án được khởi động vào năm 2018, vẫn phải có sự hỗ trợ phóng viên. Có 5 người dùng các nguồn dữ liệu mở chính thức để máy tính tự động viết thành các tin tức về y tế, tội phạm, lao động và những đề tài khác.

Theo biên tập viên Pete Clifton của hãng PA, các nhà báo tài năng vẫn là nhân tố sống còn trong dự án này nhưng dự án Radar ứng dụng AI có thể tăng nhanh số lượng tin bài hơn gấp nhiều lần. Có thể trong giai đoạn chuyển tiếp ban đầu, người máy thông minh chỉ làm công việc của các phóng viên tập sự, thu thập dữ liệu, tổng hợp và phân tích để viết ra những bản tin ngắn về dự báo thời tiết, thị trường… Nhưng vài năm tới, sẽ có những bài báo đạt chất lượng tốt ký tên... người máy. Sáng 1-2-2019, báo Guardian Australia đã xuất bản bài báo đầu tiên được viết bởi một hệ thống tự động gọi là ReporterMate. Đây là một chương trình điện toán sử dụng một mẫu câu chuyện (story template) để biến một tập dữ liệu thành một câu chuyện tin tức mà không cần con người phải can thiệp quá nhiều. Những tờ báo lớn của Mỹ như The Washington Post, Los Angeles Times... đã sử dụng người máy thông minh để viết tin bài ở những đề tài thích hợp, hiệu quả gấp bội lần con người.

Thách thức cho các nhà báo

Ngay từ khi người máy bắt đầu được đưa vào lĩnh vực báo chí, số phận những người viết báo đã gặp thách thức. Cuối tháng 5 vừa qua, tờ The Seattle Times (Mỹ) đưa tin Tập đoàn Công nghệ Microsoft đang thay thế hàng chục phóng viên hợp đồng ở website tin tức MSN của họ bằng các hệ thống tự động AI tổng hợp và viết tin bài. Hôm 27-5, khoảng 50 nhân sự - được Microsoft hợp đồng thông qua các dịch vụ nhân sự Aquent, IFG và MAQ - đã được thông báo rằng công việc của họ không còn cần nữa sau ngày 30-6.

Một phóng viên trong số đó than với báo chí rằng: "Tôi đã dành nhiều thời gian để đọc về cách tự động hóa và AI sẽ cướp mất công việc của tất cả chúng ta, đâu có ngờ bây giờ chính bản thân mình là nạn nhân". Microsoft đã ứng dụng AI trong việc làm tin bài thay cho phóng viên. Tác giả Jaclyn Peiser viết trên báo The New York Times rằng khi dữ liệu được đưa vào - cho một sự kiện thời tiết, một trận bóng chày hoặc báo cáo thu nhập - hệ thống báo chí AI có thể tạo một bài viết. Nhưng những câu chuyện do máy tạo ra không phải là không thể sai lầm. Ví dụ, đối với một bài báo cáo thu nhập, các hệ thống phần mềm có thể đáp ứng nhu cầu của các công ty khéo léo chọn các số liệu trong nỗ lực thu thập một chân dung thuận lợi hơn so với việc bảo đảm các con số. Tại hãng Bloomberg News, các phóng viên và biên tập viên cố gắng chuẩn bị cho hệ thống báo chí tự động Cyborg của mình để nó không bị ảnh hưởng bởi những chiến thuật như vậy.

Thật ra, người máy - cho dù có AI - cũng không thể thay thế hoàn toàn cho các nhà báo. Nhưng rõ ràng, nó là trợ thủ đắc lực cho nghề báo và có thể làm thay công việc của nhà báo trong một số đề tài, loại tin mà nó cho thấy hiệu quả hơn hẳn, cũng như làm thay con người trong một số khâu của tòa soạn. Chắc chắn là theo xu thế chung và phù hợp với đà phát triển của công nghệ, ngày càng có nhiều tòa soạn có thêm một đội ngũ làm việc mới bên cạnh con người. 

Anh Phúc / Báo Người Lao Động