Theo báo cáo của ngành nông nghiệp tỉnh, tính đến hết tháng 9-2017, toàn tỉnh có 111 HTX hoạt động trên lĩnh vực nông nghiệp, thủy sản, một số HTX bước đầu cũng đã thực hiện được liên kết với doanh nghiệp trong cung ứng đầu vào cũng như tiêu thụ sản phẩm, mang lại lợi ích thiết thực cho các thành viên và nâng cao chất lượng hoạt động của HTX.

HTX Nông ngư 14-10 ấp Hòa Nhờ A, xã Hòa Tú 2 (Mỹ Xuyên) là một trong số ít HTX ăn nên làm ra, lợi nhuận hàng tỉ đồng mỗi năm từ việc nuôi tôm sạch tại tỉnh Sóc Trăng. HTX hiện có 44,3ha đất nuôi tôm, lợi nhuận hàng năm 2 – 4 tỉ đồng. Ông Ngô Công Luận - Giám đốc HTX Nông ngư 14-10 cho biết: “Hầu hết thành viên HTX nhận thức chỉ có nuôi tôm đạt chuẩn và liên kết với doanh nghiệp mới có sản phẩm đạt chất lượng cao, đầu ra ổn định. Nhờ vậy, xã viên chịu học hỏi, thường xuyên tham gia tập huấn nâng cao trình độ kỹ thuật nuôi tôm”.

Ban Lãnh đạo HTX Hòa Nghĩa trao đổi với lãnh đạo tỉnh và thị xã về tình hình hoạt động của HTX.

Ngoài HTX Nông ngư 14-10 Hòa Nhờ A, một số HTX khác cũng được đánh giá cao về tính năng động và hiệu quả trong hoạt động, như: HTX Thủy sản Hòa Nghĩa (TX. Vĩnh Châu), HTX Bò sữa Evergrowth (Trần Đề), HTX Lúa giống Vĩnh Tiền (TX. Ngã Năm), HTX Bưởi da xanh, Năm roi Kế Thành (Kế Sách)… Các HTX này đều thực hiện được các dịch vụ cung ứng vật tư đầu vào và liên kết tiêu thụ sản phẩm, giúp thành viên HTX giảm chi phí, tăng chất lượng và hiệu quả sản xuất.

Tuy nhiên, theo đánh giá, phần lớn các HTX có quy mô nhỏ, thiếu vốn và yếu năng lực điều hành sản xuất, kinh doanh. Có nhiều nguyên nhân được đưa ra để giải thích cho sự kém hiệu quả trong hoạt động của HTX, nhưng điều dễ nhận thấy nhất chính là trình độ, năng lực của đội ngũ ban quản trị các HTX, là tính tự nguyện, hợp tác một cách thực chất của từng thành viên và cả chữ tín của HTX với các đối tác trong các hợp đồng liên kết theo chuỗi giá trị.

Trước tiên có thể thấy, đội ngũ lãnh đạo đều là những người có uy tín, có kinh nghiệm sản xuất, nhưng phần lớn đều chưa từng quản lý, điều hành hoạt động sản xuất, kinh doanh, chứ chưa nói đến chuyện có chuyên môn nghiệp vụ hay một trình độ học vấn đủ để tiếp cận với những vấn đề có liên quan đến hoạt động của HTX. Do đó, việc xây dựng một phương án sản xuất, kinh doanh có tính khả thi đối với những HTX này là vấn đề rất khó, nên các hoạt động của HTX hầu như chỉ quanh đi quẩn lại ở chuyện trao đổi kinh nghiệm, chuyển giao khoa học kỹ thuật… chứ chưa có nhiều các liên kết thực hiện dịch vụ đầu vào, đầu ra, nhằm tạo doanh thu và lợi nhuận cho HTX.

Tuy vẫn mang tiếng là tự nguyện vào hợp tác, nhưng phần lớn thành viên HTX chỉ nghĩ đến chuyện được hưởng lợi từ các chính sách ưu đãi, còn chuyện hiệp lực để tự thân vươn lên làm giàu là rất ít. Đây cũng chính là một trong những lý do khiến hầu hết các HTX đều có vốn điều lệ thấp và rất ít HTX có được nguồn vốn lưu động để thực hiện các dịch vụ sinh lãi, việc tiếp cận với các đối tác để thực hiện liên kết theo chuỗi hay với các tổ chức tín dụng để tiếp cận nguồn vốn ưu đãi hầu như chưa thực hiện được. Sự thiếu hiệp lực còn được thể hiện qua việc mạnh ai nấy mua, mạnh ai nấy bán nên chi phí vẫn còn cao và xuất hiện tình trạng “bẻ kèo” hợp đồng mỗi khi thị trường biến động, khiến uy tín HTX càng thêm giảm sút.

Để khắc phục những tồn tại của HTX, vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 445 về việc phê duyệt Đề án thí điểm hoàn thiện, nhân rộng mô hình HTX kiểu mới tại ĐBSCL giai đoạn 2016 - 2020. Theo đó, sẽ tập trung củng cố và phát triển hoặc thành lập mới khoảng 200 HTX nông nghiệp, bình quân mỗi tỉnh có từ 10 - 15 HTX, khi nào đủ điều kiện thì sẽ thí điểm mô hình Liên hiệp HTX cấp tỉnh, vùng. Các HTX nông nghiệp tham gia mô hình thí điểm sẽ được hỗ trợ đào tạo nâng cao năng lực cho các cán bộ quản lý, hỗ trợ vốn và khoa học kỹ thuật…

Như vậy, có thể thấy, để HTX nông nghiệp, thủy sản nói riêng và HTX nói chung có thể sánh ngang với các thành phần kinh tế khác vẫn còn nhiều việc phải làm, trong đó, vấn đề nâng cao năng lực đội ngũ lãnh đạo, ý thức hợp tác sản xuất, kinh doanh của thành viên, chuyển giao khoa học công nghệ mới và hỗ trợ nguồn vốn cho HTX là những vấn đề cấp thiết, giúp HTX đủ mạnh, tự tin hội nhập tốt trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tích Chu