Bị can Châu Hoài Phương và Ung Văn Thanh (từ trái sang phải). 

Châu Hoài Phương và Ung Văn Thanh đều là công chức của Chi cục Quản lý thị trường. Phương giữ chức vụ Phó Chi cục trưởng; Thanh là kiểm sát viên Đội Quản lý thị trường số 7. Ngày 7-3-2016, Giám đốc Sở Công thương ban hành quyết định thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành vật tư nông nghiệp trên địa bàn tỉnh. Chi cục Quản lý thị trường chủ trì và có nhiệm vụ kiểm tra, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm về kinh doanh hàng lậu, gian lận thương mại, hàng giả đối với các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp. Phương được phân công là trưởng đoàn kiểm tra; Thanh là thành viên của đoàn.

Ngày 13-4-2016, đoàn kiểm tra tiến hành kiểm tra tại Doanh nghiệp tư nhân Hồ Mỹ Nhiên tại Khóm 1, Phường 1 (TX. Ngã Năm) do ông Giang Công Tại làm chủ. Quá trình kiểm tra, phát hiện doanh nghiệp không có hồ sơ công bố hợp quy 3 loại phân bón và đoàn đã lấy mẫu gửi đi thử nghiệm. Khi có kết quả thử nghiệm lần thứ nhất tại Trung tâm Tiêu chuẩn đo lường chất lượng 3, thuộc Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng của Bộ Khoa học và Công nghệ, đoàn kiểm tra có công văn đề nghị Chi cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng Sóc Trăng đánh giá kết quả thử nghiệm này và chi cục cho biết là 3 mẫu phân đều không đạt chất lượng.

Căn cứ kết quả trên, ngày 10-5-2016, đoàn kiểm tra mời doanh nghiệp Hồ Mỹ Nhiên đến thông báo kết quả và có xuống doanh nghiệp để tiến hành niêm phong 2 lô phân bón đã lấy mẫu có dấu hiệu giả về chất lượng (gồm 80 bao phân Siêu D.A.P Super Diamon Phosphate carbon USA 20.46; 70 bao phân Victoria HO-CCV 30.30.0+Bo+TE). Quá trình làm việc, trưởng đoàn có thông báo cho doanh nghiệp biết, căn cứ Thông tư số 26, nếu doanh nghiệp không thống nhất kết quả thử nghiệm lần 1 thì có quyền yêu cầu thử nghiệm lại lần 2 và kết quả lần 2 sẽ là căn cứ để đoàn xử lý, kết luận cuối cùng. Doanh nghiệp Hồ Mỹ Nhiên có đơn xin thử nghiệm lại và thống nhất quan điểm triển khai của đoàn. Do đó, đoàn đã lấy mẫu phân bón còn lưu lại và gửi đến Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng Cần Thơ để thử nghiệm. Kết quả, cả 3 mẫu phân qua thử nghiệm lần 2 đều không đạt chất lượng.

Thay vì đoàn kiểm tra xử lý, kết luận cuối cùng thì Phương lại chỉ đạo cho Thanh tiến hành các hoạt động đưa mẫu phân còn lưu tại doanh nghiệp đi thử nghiệm lần 3 là vi phạm Thông tư số 26. Cụ thể, tại cuộc họp vào chiều ngày 13-6-2016, trưởng đoàn Phương đã kết luận cho lấy mẫu phân còn lưu tại doanh nghiệp Hồ Mỹ Nhiên cho đi thử nghiệm lại lần 3 và lấy kết quả này làm căn cứ cuối cùng để xử lý. Tiếp đó, Phương chỉ đạo Thanh thực hiện và soạn ngay biên bản mã hóa phân để Phương ký vào biên bản trong khi chưa nhận được mẫu phân từ doanh nghiệp.

Được chỉ đạo của Phương, Thanh thực hiện ngay việc soạn thảo để trình Phương ký và khi tiếp nhận mẫu phân của doanh nghiệp, Thanh không làm biên bản giao nhận thể hiện tình trạng niêm phong mà đem mẫu phân này đến Trung tâm Khảo kiểm nghiệm phân bón vùng Nam bộ để yêu cầu thử nghiệm. Ngày 27-6-2016, có kết quả thử nghiệm lần 3, Thanh đã soạn công văn đề nghị Chi cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng Sóc Trăng đánh giá kết quả thử nghiệm này nhưng không ghi lần 3 mà ghi là lần 2.

Kết quả thử nghiệm lần 3 thì 3 mẫu phân bón đều đạt chất lượng. Khi đó, Phương không tổ chức họp đoàn kiểm tra mà điện thoại trao đổi với một số thành viên trong đoàn về kết quả đạt này và đề nghị không xử lý và tháo gỡ niêm phong trả hàng hóa cho doanh nghiệp. Ngay sau đó, Phương chỉ đạo cấp dưới lập khống biên bản họp đoàn kiểm tra liên ngành và nội dung biên bản là thống nhất theo đề xuất của ông Nguyễn Khôi (thành viên đoàn), kết luận doanh nghiệp Hồ Mỹ Nhiên không vi phạm và tháo gỡ niêm phong, trả phân bón cho doanh nghiệp tiếp tục kinh doanh. Nhưng thực tế, ông Nguyễn Khôi không tham dự họp và cũng không có ý kiến đề xuất này. Tiếp đó, Phương chỉ đạo cấp dưới xuống ngay doanh nghiệp thông báo kết quả thử nghiệm lần 3 và tháo gỡ niêm phong các lô phân bón, trả lại cho doanh nghiệp.

Trong quá trình điều tra, Phương và Thanh không thừa nhận sai phạm. Phương khai rằng việc cho kiểm nghiệm lần 3 là để tránh doanh nghiệp khiếu nại, khiếu kiện kéo dài ảnh hưởng đến uy tín Chi cục Quản lý thị trường, của đoàn kiểm tra và cá nhân mình. Còn Thanh khai nhận là mình chỉ thực hiện theo các ý kiến kết luận, chỉ đạo của Phương nhằm làm cho doanh nghiệp tâm phục, khẩu phục, không khiếu nại. Chính việc mở niêm phong, doanh nghiệp đã đưa ra thị trường tiêu thụ 148 bao phân không đạt chất lượng, gây thiệt hại đáng kể cho người sử dụng.

Theo kết luận giám định ngày 7-9-2017 của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: Phân bón kém chất lượng, không đảm bảo hàm lượng dinh dưỡng, không đạt chỉ tiêu chất lượng như đăng ký và công bố trên bao bì, khi sử dụng sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng, làm năng suất giảm dẫn đến sản lượng thu nhập giảm. Từ đó, làm cho thu nhập của người sản xuất thấp hơn khi sử dụng phân bón đủ chất lượng. Cụ thể, theo ước tính khoa học, với 198 bao phân (tổng khối lượng 9.100kg) khi sử dụng sẽ gây thiệt hại cho người sử dụng là 1.870.045.000 đồng. Ngoài ra, phân bón kém chất lượng làm suy giảm niềm tin của người sử dụng đến tính minh bạch của thị trường hàng hóa, khiến người sử dụng hoang mang, ảnh hưởng đến các doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Hành vi trên của Phương và Thanh còn làm giảm uy tín, danh dự của ngành quản lý thị trường và hình ảnh của công chức quản lý thị trường trong thi hành công vụ. Đặc biệt, làm mất niềm tin của quần chúng nhân dân đối với việc đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và sản xuất hàng giả, kém chất lượng. Do đó, Viện Kiểm sát nhân dân TP. Sóc Trăng đã truy tố Phương, Thanh về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Dự kiến, vụ án sẽ được Tòa án nhân dân TP. Sóc Trăng đưa ra xét xử vào cuối tháng 9-2018.

S.M