Riêng các quy định có lợi cho người phạm tội vẫn tiếp tục thực hiện khiến một số cơ quan tố tụng trên địa bàn tỉnh khá băn khoăn và gặp nhiều khó khăn trong việc áp dụng. Đối với Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) tỉnh là đơn vị đi đầu trong việc triển khai thực hiện và đã đạt được những kết quả tích cực. Từ đó, góp phần thực hiện tốt hơn quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp và pháp luật; đáp ứng được yêu cầu cải cách tư pháp trong tình hình mới. Tuy nhiên, nhìn nhận thực tế, ngành VKSND cũng không tránh khỏi những khó khăn, bất cập xung quanh việc triển khai, thực hiện các quy định này.

Đồng chí Nguyễn Hồng Phuông - Phó Viện trưởng VKSND tỉnh trình bày về tình hình thực hiện việc áp dụng quy định có lợi cho người phạm tội theo quy định BLHS 2015.

Gần 1 năm thực hiện, VKSND tỉnh đã có những định hướng đúng đắn và phương pháp triển khai phù hợp. Trên cơ sở chức năng nhiệm vụ của mình, VKSND hai cấp yêu cầu, áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội kịp thời, đầy đủ và đã đạt được những kết quả quan trọng trên từng lĩnh vực. Trước hết, việc áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội trong giai đoạn thực hành quyền công tố, kiểm sát việc tiếp nhận giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Đây là giai đoạn mở đầu của quá trình tiến hành tố tụng hình sự nên việc chủ động, tích cực nghiên cứu nắm vững các quy định có lợi cho người phạm tội là vấn đề cấp bách như một đòi hỏi tất yếu để làm cơ sở cho việc triển khai, thực hiện. Cụ thể, việc tội phạm dẫn đến không coi là tội phạm; các quy định về xóa án tích theo hướng có lợi hơn cho người phạm tội… Từ đó, yêu cầu cơ quan điều tra không bắt giữ, khởi tố vụ án, khởi tố bị can, chuyển khung hình phạt khác nhẹ hơn; không áp dụng tình tiết tăng nặng tái phạm, tái phạm nguy hiểm; không áp dụng tình tiết phạm tội nhiều lần. Trong thực tiễn, VKSND hai cấp đã áp dụng đối với rất nhiều trường hợp như người thực hiện hành vi đánh bạc với số tiền hoặc hiện vật có giá trị dưới 5 triệu đồng; những người đã bị kết án mà theo quy định của BLHS năm 1999 thì chưa được xóa án tích nhưng theo quy định của BLHS năm 2015 thì đã xóa án tích... 

Bên cạnh đó, việc áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội trong giai đoạn thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra được xem là giai đoạn giao thời giữa việc thực hiện BLHS năm 1999 và BLHS năm 2015. Chính vì thế, không tránh khỏi một số vụ án được khởi tố điều tra nhưng theo BLHS năm 2015 thì không coi là tội phạm. Điển hình, một số trường hợp quy định trong các tội đánh bạc và tổ chức đánh bạc mà theo đó định lượng cấu thành cơ bản được nâng lên từ 2 triệu đồng lên 5 triệu đồng hoặc theo BLHS năm 2015 thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự cho người phạm tội. Áp dụng những quy định trên, VKSND hai cấp đã phối hợp hoặc yêu cầu cơ quan điều tra đình chỉ miễn trách nhiệm hình sự 4 vụ 6 bị can theo BLHS năm 2015.

 Đối với việc áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội trong giai đoạn thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử sơ thẩm, phúc thẩm hình sự là giai đoạn cuối cùng trong quá trình giải quyết vụ án. Trong cùng kỳ, VKSND hai cấp đã đề nghị áp dụng 60 trường hợp có lợi cho người phạm tội theo quy định của BLHS năm 2015. Trong đó, có 30 trường hợp áp dụng quy định về “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác”; 10 trường hợp áp dụng quy định về “đương nhiên xóa án tích”; 5 trường hợp áp dụng quy định về “người phạm tội là cha, mẹ, vợ, chồng, con của liệt sĩ, người có công với cách mạng”; 3 trường hợp không áp dụng quy định về “xâm phạm tài sản nhà nước”; 3 trường hợp áp dụng quy định về “xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi”; 2 trường hợp áp dụng quy định về tội “Tội tàng trữ trái phép chất ma túy” và một số trường hợp cụ thể khác.

Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, VKSND luôn có sự phối hợp nhịp nhàng từ việc tăng cường kiểm tra bản cáo trạng do cấp dưới chuyển đến và ban hành văn bản hướng dẫn cách viết bản cáo trạng trong trường hợp có áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội; tăng cường kiểm sát bản án sơ thẩm; tăng cường kiến nghị, kháng nghị vi phạm liên quan đến việc áp dụng không đúng hoặc không áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội trong trường hợp được áp dụng. Riêng đơn vị thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử phúc thẩm hình sự đã tham mưu cho lãnh đạo ban hành 2 thông báo rút kinh nghiệm trong hai cấp kiểm sát, ban hành 2 kiến nghị đối với tòa án về việc không áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội, ban hành 5 kháng nghị phúc thẩm do không áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội. 

Để có được những kết quả trên, lãnh đạo VKSND đã có sự chỉ đạo, triển khai thực hiện có trọng tâm, trọng điểm và sự hướng dẫn kịp thời của VKSND Tối cao. Đặc biệt hơn là sự quan tâm của chính quyền địa phương bằng những hoạt động tổ chức giám sát của Ban Pháp chế HĐND tỉnh. Chính việc giám sát đã đánh giá cao nỗ lực của các cơ quan tư pháp nói chung và ghi nhận tính chủ động của VKSND hai cấp. Đồng thời, còn chỉ ra những bất cập, hạn chế và kiến nghị khắc phục trong thời gian tới. Thực tế, khó khăn lớn nhất là các cơ quan tiến hành tố tụng và những người có trách nhiệm nhận thức chưa đầy đủ ý nghĩa và tầm quan trọng của việc áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội. Từ đó, dẫn tới việc không áp dụng hoặc áp dụng không đúng làm cho tiến trình tố tụng không được thông suốt có thể dẫn đến làm oan, sai người vô tội vì theo quy định mới có lợi của BLHS năm 2015 là không có tội hoặc có tội nhưng được hưởng các chế định giảm nhẹ hơn. Việc hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc nhắc nhở của các cơ quan có thẩm quyền nhất là ở Trung ương chưa được kịp thời, thường xuyên nên việc áp dụng các quy định có lợi cho người phạm tội còn tùy nghi, thiếu sự ràng buộc có tính pháp lý.

Theo lãnh đạo VKSND tỉnh, để việc triển khai thực hiện các quy định có lợi cho người phạm tội đạt hiệu quả tích cực hơn, các cơ quan tư pháp Trung ương cần tăng cường hướng dẫn, chỉ đạo cấp dưới trong việc triển khai thực hiện nghiêm túc các quy định này. Đồng thời, quan tâm tổ chức kiểm tra việc triển khai thực hiện và đề ra các giải pháp khắc phục những khó khăn bất cập trong quá trình thực hiện. Song song đó, cần tiến hành sơ kết, tổng kết kết quả thực hiện trong thời gian qua để động viên, khen thưởng kịp thời những cơ quan đơn vị, cá nhân làm tốt công tác này.

TN - CH