Trương Văn Quới có tên khai sinh là Trương Văn An và tên thường dùng là Năm Già, sinh năm 1915 tại làng Ninh Quới, quận Phước Long, tỉnh Bạc Liêu. Ông tham gia hoạt động cách mạng ở quê nhà Ninh Quới từ năm 1945 và sau Hiệp định Giơnevơ vào tháng 7-1954, Trương Văn Quới được tổ chức phân công ở lại miền Nam tiếp tục gây dựng phong trào cách mạng. Trong phong trào Đồng Khởi năm 1960, với vai trò là Bí thư, đồng chí Trương Văn Quới cùng đảng viên chi bộ phối hợp với một bộ phận của đơn vị Phú Lợi (đơn vị vũ trang của tỉnh Sóc Trăng) và lực lượng dân quân, tổ chức bao vây tiến công đồn Cỏ Thum (thuộc xã Ninh Thạnh Lợi), phát động quần chúng nổi dậy truy lùng bọn tề ấp và các tổ chức phản động, đánh phá các hình thức kìm kẹp của địch, tạo ra khí thế tiến công mạnh mẽ của lực lượng cách mạng khiến cho bọn địch ở đồn Cỏ Thum đầu hàng, ấp Cỏ Thum hoàn toàn giải phóng. Phát huy thắng lợi, đồng chí Trương Văn Quới lãnh đạo đảng viên chi bộ phối hợp cùng lực lượng vũ trang tỉnh bao vây đồn Cai Giảng, địch trong đồn rút chạy. Xã Ninh Thạnh Lợi là xã đầu tiên của tỉnh Sóc Trăng hoàn toàn giải phóng.

Tháng 10-1967, đồng chí Trương Văn Quới được điều động công tác ở TX. Sóc Trăng, với nhiệm vụ là Trưởng Ban Công vận, kiêm Trưởng Ban Cán sự Khu III. Đồng chí đã xây dựng được hàng chục gia đình cơ sở cách mạng sống và làm việc hợp pháp trên địa bàn nội ô thị xã. Bên trong ngôi nhà của đồng chí Trương Văn Quới vừa mới mua ở ấp Lền Kía (nay ở đường Điện Biên Phủ, thuộc khu vực Khóm 1, Phường 6) được bí mật xây dựng kho chứa vũ khí của lực lượng vũ trang TX. Sóc Trăng. Ngoài ra, trong ngôi nhà đồng chí còn có một hầm bí mật, có sức chứa đến một tiểu đội, nơi đây từng nuôi giấu đồng chí Phan Thị Tốt (Ba Tốt), Khu ủy viên Khu Tây Nam bộ đến công tác tại tỉnh Sóc Trăng để chỉ đạo cuộc Tổng công kích, tổng khởi nghĩa Mậu Thân năm 1968.

Ngày 6-8-1969, trên đường công tác ở ấp An Trạch, xã An Ninh, huyện Châu Thành (vùng ven TX. Sóc Trăng), do bị chỉ điểm nên đồng chí Trương Văn Quới bị bắt. Địch vui mừng vì bắt được một cán bộ cách mạng quan trọng, nên chúng có ý đồ sử dụng vào việc đánh phá cơ sở cách mạng ở nội ô TX. Sóc Trăng. Chúng cho bọn mật thám dẫn đồng chí Trương Văn Quới đi khắp chợ Khánh Hưng, quan sát hễ có người nào hỏi han Trương Văn Quới thì chúng bắt ngay người đó. Biết rõ âm mưu thâm độc của địch, đồng thời sợ liên lụy đến anh em đồng chí, đồng chí Trương Văn Quới vẫn bình tĩnh, vẫn giữ vững khí tiết của người cộng sản, đồng chí vừa đi vừa la lớn: “Tôi là cộng sản bị địch bắt, tôi không bao giờ hại đồng chí, đồng bào của tôi đâu”. Nhiều cơ sở cách mạng nghe thấy mà không kiềm chế được nỗi xúc động. Tuy nhiên, do hoàn cảnh, họ phải làm ngơ, phải lảng tránh để bảo vệ an toàn cho tổ chức và phong trào cách mạng. Quá điên tức vì việc làm của bọn chúng không mang lại hiệu quả, lại bị đồng chí Trương Văn Quới đấu tranh vạch mặt, địch thẳng tay đánh đập đồng chí Trương Văn Quới hết sức dã man. Khi được đưa đến nhà thương Phan Bội Châu cứu chữa thì đồng chí đã trút hơi thở cuối cùng trong vòng vây của kẻ thù.

Đồng chí Trương Văn Quới hy sinh là một tổn thất lớn đối với Đảng bộ và nhân dân TX. Sóc Trăng, cách mạng tỉnh nhà mất đi một cán bộ trung kiên và có uy tín được đồng đội, đồng bào tin yêu. Để ghi nhận những đóng góp của đồng chí Trương Văn Quới, ngày 28-4-2000, Chủ tịch nước ký Quyết định số 160/KT/CTN truy tặng liệt sĩ Trương Văn Quới danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

THIÊN LÝ