Hélèneville xưa kia chiếm một diện tích rất lớn bao gồm các làng Kế An, Kế Thành, Đại Hải, Trà Canh, Trà Quýt và một phần của làng Đại Thành (thuộc huyện Phụng Hiệp của tỉnh Hậu Giang ngày nay), ước tính trên 15.000ha. Hélèneville được thành lập là do bắt nguồn từ việc hình thành đồn điền Labasthe.

Labasthe vốn là tên lính viễn chinh tự nguyện tham gia chiến trường Đông Dương, những cuộc hành quân càn quét tuy gặp nhiều gian nguy nhưng đã để lại trong nhận thức của tên lính viễn chinh này nhiều ấn tượng tốt đẹp về những vùng đất ẩn chứa bao tiềm năng phong phú. Sau khi giải ngũ, Labasthe tiếp tục ở lại An Nam nhằm thực hiện ý nguyện khai thác những mẫu đất màu mỡ ở vùng Cực Nam Việt Nam. Labasthe ban đầu đến quận Ô Môn (Cần Thơ) để khởi nghiệp, nhưng do khu vực này đã tập trung nhiều đồn điền nên ông Labasthe là người đến sau không thể tích tụ ruộng đất được. Nhân dịp tên điền chủ Plaine chuyển nhượng trên 1.000ha đất ruộng trong vùng bưng thuộc địa phận quận Kế Sách, vốn biết rõ vùng đất này nên Labasthe đồng ý mua lại và bắt tay thỏa hiệp với chính quyền sở tại để vừa thành lập đồn điền lại vừa khai sinh ra Hélèneville – Hélène là đứa con đầu lòng của Labasthe.

Ban hương chức hội tề hầu hết là người dân bản địa nhưng Labasthe lại là người đứng sau hậu trường điều khiển mọi hoạt động trong làng. Trụ sở (còn gọi là nhà việc) của làng đặt ngay trong đồn điền Labasthe. Đó là ngôi biệt thự một tầng lầu được xây dựng theo phong cách kiến trúc thuộc địa nguy nga, tráng lệ, có vọng Nguyệt Lâu – nơi mà Labasthe cùng đám thuộc hạ ngồi nhìn các cô thôn nữ bị chúng bắt về phục vụ cho thói hoang dâm của tên chủ đồn điền tàn ác và độc tài.

Có lẽ do sự lộng hành của Labasthe và không thể làm ngơ trước những lời ca thán của người dân cùng khổ, họ đã đoàn kết nổi dậy, sau 20 năm tồn tại, đến năm 1930 Hélèneville đã bị sụp đổ, 8 năm sau (1938) chi bộ “đồn điền Labasthe” được thành lập – là 1 trong 3 chi bộ đầu tiên của quận Kế Sách do đồng chí Nguyễn Hồng Thám làm Bí thư.

Đến năm 1946 thực hiện chủ trương tiêu thổ kháng chiến, biệt thự trong đồn điền của Labasthe bị nhân dân nơi đây phá hủy hoàn toàn, chấm dứt vĩnh viễn mọi áp bức của tên đại điền chủ thực dân man rợ. Sau năm 1946 – 1947, chủ đồn Labasthe từ Sài Gòn quay trở lại với tham vọng truy thu tô tức của tá điền và khôi phục lại đồn điền, nhưng trước sức mạnh của nhân dân tham gia cách mạng kháng chiến chống thực dân Pháp đã khiến cho Labasthe từ bỏ tham vọng lấy lại đồn điền.

Chưa dừng lại sự thất bại trước đó của tên bạo chúa Labasthe, Robert con thứ Labasthe tiếp tục nối nghiệp của cha tham gia trong quân đội thực dân tại tỉnh Sóc Trăng. Năm 1947, Robert dẫn lính vào hành quân khu vực làng Xuân Hòa gây ra tội ác với nhân dân, bị du kích làng Xuân Hòa phối hợp với du kích làng Đại Thành (Phụng Hiệp) chặn đánh và tiêu diệt, tên giặc ác ôn Robert đền tội với nhân dân.

Lê Trúc Vinh