Tết ở quê tôi bắt đầu khi chiếc mũi tôi trở nên rất thính, từ xa có thể cảm nhận thấy mùi hoa trên cành, mùi xà bông vương trên áo ai vừa mới tắm, và lòng người trở nên dễ tính kỳ lạ, cái mùi hăng hắc của nước vôi, vecni cũng làm tôi vui háo hức.

Mặc dù thời niên thiếu, tôi sống ở ngay trung tâm thị trấn, nhưng đối với tôi, cây lúa chính là linh hồn của ngày tết, vì hàng xóm của tôi, ngoài hành nghề buôn bán mặt hàng truyền thống như: làm lạp xưởng, bán thuốc gò, chạp pô, vựa trầu cau, trái cây… thì nhà họ, người nào cũng có từ vài công đến mấy hécta ruộng, cách nhà mấy kilômét. Lúa mọi người trồng, mang cái tên rất ngộ đối với bọn trẻ chúng tôi khi đó, nào là hai hoành, một bụi, rồi đến thần nông… Nhà nội tôi có 5 công ruộng, mấy bà cô hàng xóm hay "tám" với tôi “Nhà nội mày ít ruộng nhất xóm, tết không có lúa trong nhà đâu”. Đúng vậy, ruộng nhà nội tôi, qua tết mới thu hoạch, không như họ, nội tôi làm ruộng mỗi năm chỉ có một vụ, ở tận Ông Kho (thị trấn Hưng Lợi ngày nay), thời gian sinh trưởng lúa nhà tôi rất dài, nhưng được cái hạt tuy trắng đục nhưng nó rất dẻo và ngọt, nội tôi để dành ăn, chỉ bán tặng cho những người thân quen.

Có thể nói khi ba tôi khệ nệ kéo lê từng bao lúa chỉ xanh nặng 100 ký từ trên chiếc xe vua (xe đạp kéo theo thùng xe 2 bánh phía sau, độ cao ngang bằng yên xe) ngoài cổng vô nhà người hàng xóm, những người phụ nữ trong nhà bung cái bồ bằng tre cao 2m ra lấy rơm chất dày phía bên dưới, khi mùi thuốc pháo, nhang trầm thoang thoảng bên ngoài hàng ba, nơi góc nhà bọn trẻ chúng tôi bắt đầu chơi trò chơi trốn tìm quanh bồ lúa, đếm và phá bao lúa nhà của nhau, tôi biết tết đã cận kề.

Ôi ruộng lúa quê tôi, giờ nó ở rất xa gia đình mới của tôi, để rồi hễ chiều 30 tết, khi bới những chén cơm dâng lên cúng ông nội, những hạt cơm thon dài trắng đục dẻo thơm, món quà của cô tôi gửi từ dưới quê lên, mắt tôi lại ánh lên hình ảnh trong veo, người nông dân "chân lấm tay bùn", "bán mặt cho đất bán lưng cho trời", dưới những lọn khói chiều đốt đồng cay bay, đang hối hả đi về trên bờ ruộng xa, tôi hiểu vì sao ông nội tôi hay dặn, khi ăn cơm phải vét cho sạch trong chén không được sót dù chỉ một hạt.

Giờ đây, cây lúa quê tôi không còn một mình đấu tranh với bao cỏ dại, sâu bệnh, hạn hán, bao khắc nghiệt thời tiết để kết hạt một cách âm thầm nữa mà chúng được Nhà nước, các nhà khoa học, doanh nghiệp, nhà nông chung tay giúp đỡ, chúng đồng loạt rầm rộ bén rễ xanh, chín vàng, vươn xa. Nhìn cánh đồng mẫu lớn, vàng óng ánh, trải dài, lượn sóng ôm lấy những cung đường đal dọc ngang khắp huyện như khoe chiến tích quê nhà êm dịu bước chân và bánh xe lại qua, đường quê sáng trưng, những bóng đèn lấp lánh như ánh sao, không còn nhà tranh vách lá, bức ảnh làng quê hiện đại với máy móc tân tiến, gặt đập liên hợp, máy sấy… vang xập xình, lòng tôi càng hân hoan, khi biết huyện Thạnh Trị quê tôi nhờ lúa gạo mà trở nên phồn thịnh, danh hiệu gạo ngon lúa mùa từ lâu chỉ quanh quẩn từ nhà ra chợ thị trấn, hay theo chân thương lái mang danh xứ người, giờ đây đã được chính thức trả lại thương hiệu và tôi càng tự hào hơn khi biết được giống gạo nổi tiếng được cấp giấy chứng nhận sản phẩm OCOP ấy, chính là giống lúa nhà nội tôi trồng trước kia và cô tôi trồng hiện nay mang tên Tài nguyên lúa mùa Thạnh Trị.

NGỌC NHÂN