Phục long can là vị thuốc được lấy từ đất lòng bếp ở nông thôn đun bằng rơm rạ hoặc củi. Người ta đào lấy khối đất đã nung nóng kết lại, loại bỏ những phần cháy đen và tạp chất. Vị thuốc còn được chế từ hoàng thổ (đất sét vàng) đem gia nhiệt, nghĩa là đốt nhiều lần như đun bếp nên còn có tên là táo tâm hoàng thổ. Thành phần hóa học chủ yếu là chất vô cơ, gồm các nguyên tố vi lượng và đa lượng.

Theo đông y phục long can vị nhạt, tính ấm, quy kinh tỳ, vị. Tác dụng ôn trung, sáp trường, cầm nôn, chỉ huyết. Điều trị các chứng nôn mửa, phiên vị (ăn vào nôn ra), các chứng thổ huyết, đổ máu cam, đại tiểu tiện ra máu, phụ nữ băng huyết, xích đới, bạch đới. Liều dùng từ 12 - 40g. Khi dùng khuấy tan trong nước, lắng, lọc, loại bỏ tạp chất, lấy dịch trong cho vào thuốc sắc.

Một số bài thuốc có phục long can:

- Mới thụ thai nôn mửa, không ăn được, nôn ra nước trong: Phục long can 30g, trần bì 15g, đại táo 10 quả, sinh khương 30g, trúc nhự 15g, sắc uống.

- Thể trạng yếu, đầu choáng, hồi hộp, tâm tính ủy mị, do vị hàn kiêm thêm chứng hư: Phục long can 60g, sinh khương 60g, gà non 1 con. Cách chế: làm thịt gà, bỏ ruột cho sinh khương vào bụng gà, đặt vào nồi đất, dùng dịch lọc phục long can pha thêm chút muối, đậy kín, nấu chín, ăn cả gà lẫn nước, ngày 1 lần hoặc cách ngày.

- Giai đoạn đầu của thai kỳ nôn ra nước chua hoặc nước đắng, ngực cồn cào, khó chịu, miệng đắng, ợ hơi do đàm nhiệt nung nấu bên trong, can, vị bất hòa. Táo tâm hoàng thổ 24g, trần bì 6g, chỉ xác 6g, hoắc hương 4g, bán hạ 10g, hoàng liên 6g, tô ngạnh 10g, trúc nhự 8g, phục linh 12g,  sa nhân 4g. Sắc uống, ngày một thang chia 2 - 3 lần.

-  Chữa nôn ra máu, chảy máu cam, đại tiện có máu, phụ nữ rong kinh, băng huyết do tỳ khí hư hàn . Phép trị  ôn dương, kiện tỳ, dưỡng huyết,cầm máu: Phục long can 24 g, hắc phụ tử 12g, hoàng cầm 12g, trích thảo 12g, bạch truật 16g, a giao 16g, sinh địa hoàng 16g, sắc uống.

-  Trẻ con đái dầm: Phục long can tán nhỏ 8g, chu sa 4g, xạ hương 0,03g, tất cả tán nhỏ viên bằng hạt đậu xanh. Mỗi tối cho uống 2 đến 4 viên.

LƯƠNG Y PHẠM VĂN ĐỨC