Trong “Từ điển từ ngữ Nam bộ”, tiến sĩ Huỳnh Công Tín giải thích: “Bánh cóng là bánh bột gạo được làm bằng bột trộn đậu xanh, giá, tôm, thịt… được đổ vào trong khuôn tròn nhỏ (cóng) và đem rán vàng để ăn với rau sống, nước mắm chua”. Một cụ ở Mỹ Xuyên từng cho biết bánh cóng có xuất xứ từ người Tiều ở Sóc Trăng, đầu tiên gọi là bánh xầy, sau có người gọi là bánh coóng. Nhưng tiếng coóng khó gọi  nên người ta  gọi là cóng, gọi riết thành quen. Nghe ông giải thích thấy hợp lý. 

Tôi đi Cần Thơ thấy có mấy tiệm bán bánh cóng rất đông khách. Nhiều người không biết nguồn gốc bánh cóng từ Sóc Trăng cứ ngỡ của Cần Thơ. Quán bánh cóng ở xứ người đông khách hơn nơi xuất phát của nó thì có người ngộ nhận là điều dễ hiểu. Được ăn lại cái bánh xầy, chợt nhớ lại những ngày thơ ấu hơn 50 năm trước theo ông tôi ăn ở một quán gần rạp chiếu bóng Nguyễn Văn Kiển trên đường Lý Thường Kiệt - Sóc Trăng. Có người cho rằng bánh xầy do người Tiều gọi, còn người Việt gọi bánh cống vì bánh được đổ trong cái cống. Bánh được làm lớn hơn thay vì nhỏ xíu như trước cho nhanh và gọn dù hượng vị của bánh vẫn như nhau không có gì khác biệt!

Ở chợ Sóc Trăng bây giờ vẫn còn có nơi chiên bánh xầy theo kiểu cũ bỏ mối cho các quán bún, cháo, không bán lẻ cho khách. Cái bánh xầy bây giờ chỉ để ăn kèm với món ăn khác. Những người trẻ hôm nay nhiều người không biết bánh xầy có trước bánh cóng. Mặc dù bánh cóng lớn hơn, con tép lớn hơn nhưng nó hơi xốp, độ giòn không bằng. 

Ông bác tôi thỉnh thoảng nhắc đến những món ăn xưa của Sóc Trăng ngày trước rất phổ biến nay bỗng nhiên mất hút không thấy ai bán và nếu có bán cũng không có nhiều người ăn. Có thể những món ăn đó không còn phù hợp với cuộc sống bây giờ, nay con người khá giả hơn xưa, thích ăn ngon hơn ăn no thì những món ăn thời hàn vi không còn được chuộng nữa. Ông bác tôi hay nhắc mấy ông già Tiều ngày xưa buổi sáng họ thích ăn cháo trắng với xá pấu, chỉ đơn giản vậy thôi nhưng sáng nào cũng ăn hai ba chén không thấy ngán. Bây giờ ít ai ăn như vậy vì cho rằng xá pấu khá mặn, ăn nhiều không tốt cho sức khỏe.

Mỗi món ngon gắn liền với một thời điểm nào đó. Cuộc sống con người luôn tiến hóa, sàng lọc không ngừng. Có thể rồi đây sẽ có nhiều món ngon khác xuất hiện  đáp ứng nhu cầu ăn uống đa dạng của dân ta.

Tôi vẫn nhớ đến những món ngon gắn liền với tuổi thơ của mình. Đó không chỉ là món ăn mà còn là kỷ niệm. Bởi vậy, có người nói món ăn ngon nhất do chính người mẹ của mình nấu. Bàn tay của mẹ luôn dịu dàng, mẹ đã cho các con thưởng thức những món ngon trong cuộc đời, dù có đi đâu các con cũng không thể nào quên.

TUẤN BA