Vào một buổi sáng, chúng tôi có mặt tại khuôn viên chùa Tum Núp, xã An Ninh (Châu Thành), nơi có 2 đội ghe ngo (nam, nữ) tham gia hội đua năm nay. Đông đảo vận động viên và bà con phật tử trong bổn đạo đã về đây để chứng kiến buổi lễ hạ thủy 2 chiếc ghe ngo. Buổi lễ được Ban Quản trị chùa tổ chức trang nghiêm, với ý niệm “vạn vật hữu linh”, người Khmer tin rằng ghe ngo là vật linh thiêng. Nhất cử nhất động với ghe đều phải làm lễ cầu xin. Trong mỗi lễ đều có tiết lễ chi li. Ví dụ như lễ “xuống ghe” (hạ thủy) trước mỗi kỳ đua. Với niềm tin kêu gọi thần linh đến trợ giúp đội ghe đi bơi thắng lợi, người ta tổ chức buổi lễ cúng với sự có mặt đông đủ của các vận động viên và một số cổ động viên trong phum sóc.

Theo Achar Châu Dương - Ban Quản trị chùa Tum Núp, lễ vật cúng được nhà chùa giữ gìn đúng theo nghi thức từ xưa đến nay, bao gồm: Pro hók trey On-đeng (mắm bò hóc cá trê), xôi nếp, vịt nướng và bún nước lèo. Đó là những lễ vật truyền thống không thể thiếu mỗi khi hạ thủy ghe. Cùng với đó cũng có tiếng trống, nhạc truyền thống, tiếng cồng nổi lên và mọi người đồng loạt nhấc bổng chiếc ghe đi từ từ ra bờ sông rồi hạ xuống nước.

Chùa Kompongtrop tổ chức lễ nghi hạ thủy chiếc ghe ngo.

Trong khi đó, tại chùa Kompongtrop, xã An Hiệp (Châu Thành), không khí của nghi lễ hạ thủy 2 chiếc ghe ngo (nam, nữ) cũng tổ chức rất trang nghiêm. Các lễ vật gồm: sla-thor đôn (làm bằng quả dừa) hoặc Sla-thor chếk (thân cây chuối) để cắm nhang và nến (đèn cầy), pê-ruốth cúng (làm bằng bẹ chuối). Trước khi buổi lễ được tiến hành, tại vị trí của các tay bơi, Achar cúng đặt sla-thor dọc theo hai bên ghe.

Các lễ vật được bày cúng trên một chiếc chiếu trước mũi ghe ngo. Các vị sư tụng kinh chúc phúc và thành viên trong Ban Quản trị đứng ra làm chủ lễ, khấn nguyện vị thần bảo hộ ghe ngo đi theo giúp sức để ghe giành chiến thắng trong các cuộc thi sắp tới.

Lực lượng vận động viên tham gia bơi đứng hai bên của mỗi chiếc ghe ngo. Sau đó, vị sư cầm Ptol tứk (1 thố nước) có áp mùi thơm của sáp hoa, đi trước ghe để vẩy nước lành cho các vận động viên, cầu sự bình an và tăng thêm sức mạnh để giành thắng lợi mang về cho nhà chùa. 

Theo cụ Thạch Ên - Achar chùa Kompongtrop, trước khi hạ thủy, ngoài cúng tế, các nghệ nhân, các vị Achar thường hát xướng các bài theo trình tự, như: Sene Kru (cúng thần trên), chom riêng Bơk both Tuk Ngua (hát mở đầu) và Run tua (hát theo dàn). Dựa theo vật thờ của từng đội ghe, khi hát xướng, thầy cúng sẽ hát theo biểu tượng ấy. Như chùa Kompongtrop lấy biểu tượng linh vật, như: Pós vék rua-neam (rắn hổ mang) dành cho đội ghe ngo nam, còn đối với chiếc ghe ngo nữ lấy biểu tượng Neang So-vanh mach-chha (Nàng tiên cá) để làm tăng thêm sức mạnh…

Đối với đồng bào Khmer, lễ hạ thủy ghe ngo vừa mang tính truyền thống, vừa mang yếu tố tâm linh và mang nét văn hóa đặc sắc riêng, góp phần tạo nên sự đa dạng, phong phú trong nền văn hóa chung của dân tộc Việt Nam.

Thạch Pích