Hai năm nay, cơ sở làm cốm dẹp của anh Lâm Minh Thới tiết kiệm được rất nhiều chi phí thuê nhân công giã cốm dẹp, vì chỉ cần 1 người ngồi giữ chiếc sọt bằng lưới để chiếc máy vận hành là đã hoàn thành khâu giã cốm. Trao đổi với chúng tôi, anh Thới khoe: “Trong vòng 1 giờ đồng hồ, máy giã được khoảng 15kg nếp, nếu mình giã bằng tay thì chỉ được khoảng chừng 11kg. Có máy này, trong khâu giã cốm sẽ đỡ cực hơn, không mệt nhọc bằng việc 2 người luân phiên dùng chày giã cốm. Mình cũng có thể dành thời gian nghỉ ngơi khi mệt mỏi”.

Qua 3 năm mày mò, anh Lâm Minh Thới, xã Phú Tân (Châu Thành) đã sáng chế ra chiếc máy giã cốm dẹp.

Bên cạnh chiếc máy được vận hành bằng điện chạy “ro ro”, anh Thới cùng các anh em nhân công khác chỉ cần dùng chân cố định bàn đạp của máy, tùy theo sức đạp mạnh hay nhẹ mà chiếc cối giã xuống nếp nhanh hay chậm để hạt cốm được dẹp đều. Anh Thới “bật mí”: “Không chỉ nâng cao năng suất làm cốm, khi cốm được giã bằng máy dẹp, đều hơn so với giã thủ công”.

Để vận hành thành công 4 chiếc máy giã cốm dẹp như hiện tại, 3 năm trước, anh Thới đã vận dụng những kinh nghiệm từng làm công việc hàn, tiện trong một xưởng gia công inox tại TP. Sóc Trăng để nghiên cứu rồi tìm mua thêm phụ tùng, dụng cụ về chế tạo. Anh Thới thật thà kể: “Tôi gắn bó với nghề làm cốm từ nhỏ nên yêu quý nghề truyền thống này. Tuy nhiên, do mọi khâu làm cốm đều bằng thủ công nên khá vất vả. Thấy người ta có máy móc trợ giúp nên tôi tự mày mò làm ra chiếc máy này”.

Từ việc ấp ủ đến bắt tay vào công việc đòi hỏi chàng trai Khmer ngoài 30 tuổi này phải rất kiên trì. Theo đó, anh Thới đã không nhớ phải lắp vô, tháo ra biết bao nhiêu lần từng dụng cụ, thậm chí phải lùng sục những phụ tùng ngoài vựa ve chai vì những thứ không có bán trên thị trường để lắp ráp các bộ phận máy móc cho tương thích. “Mình chế tạo hoàn thiện xong chiếc máy nhưng còn phải làm sao để cho chất dầu mỡ bôi trơn cho máy không nhiễu xuống số nếp mình đang giã dưới chày, sẽ làm ảnh hưởng, mất đi mùi vị của cốm dẹp. Qua 3 năm, tôi mới hoàn thành xong chiếc máy”.

Theo anh Thới, để cốm dẹp ngon cần chọn nếp tươi để có chất sữa, sau đó rang cho tới chín đều để giã mới ra cốm và đảm bảo có mùi thơm. Là nghề nhiều đời của gia đình để lại nên anh Thới muốn duy trì nhưng vẫn giữ được đúng chất truyền thống của nghề trong thời đại công nghiệp hóa, nên chiếc máy được giữ riêng bộ phận chày giã bằng gỗ, còn chiếc cối để kê vợt đựng cốm cũng bằng gỗ. Theo anh Thới, những dụng cụ này như một “nguyên liệu” riêng để giữ được “hồn” của cốm dẹp vì nếu làm bằng thiết bị, máy móc hoàn toàn sẽ mất đi “hồn” của cốm. 

Anh Thới khiêm tốn: “Trên thị trường hiện nay có bán máy ép cốm, tôi không rõ từng dụng cụ, thiết bị của nó như thế nào, nên cũng không dám nhận xét hay so sánh chiếc máy của tôi với chiếc máy được kỹ sư chế tạo. Tôi học tới lớp 6 là nghỉ, với suy nghĩ làm sao để tạo ra chiếc máy làm cốm cho đạt yêu cầu để sử dụng tại cơ sở nên cứ thế mà làm ra thôi. Mỗi chiếc máy tôi làm hoàn thiện tốn chi phí khoảng 7 triệu đồng nhưng để lắp ráp bán cho người khác tôi còn sợ bị chê vì nghĩ nó chưa hiện đại, nếu có vốn thêm tôi sẽ suy nghĩ đến việc đầu tư hoàn thiện chiếc máy hơn”.

Thiện Hải