“Ba Thắc Cổ Miếu” theo truyền miệng người xưa kể lại rằng, xưa kia có một viên quan nhỏ theo nghĩa quân chống Pháp, sau đó chết nhưng rất linh thiêng, hồn của ông nhập vào “ông Ba Thắc” là một người Khmer sống trong vùng. Ông Ba Thắc vốn là người có lòng bao dung, độ lượng, hay giúp đỡ dân làng và đưa tin tức cho nghĩa quân để đánh những toán giặc Pháp đi lùng sục, đánh phá xóm làng. Lúc ấy, có một quan viên Pháp nghe ông linh thiêng quá nên hoảng sợ, vội cho nâng cấp, sửa chữa ngôi miếu này lớn hơn nên ngày nay trên ngôi miếu vẫn còn dòng chữ “Pagode Ba Thắc”. Đó là câu chuyện hiện nay vẫn còn lưu truyền trong cộng đồng. Tuy nhiên, nếu truy nguyên có lẽ nguồn gốc ngôi miếu là đền thờ “Tà Ba Thắc” – một Niếk Tà Khmer, được gọi là “Niếk Tà Bassac”.

Trong miếu có một khánh thờ nhỏ, hộp đựng cốt ông đặt ngay ngắn và hàng ngày người dân trong vùng đến thắp nhang rất đông. Theo người dân ở đây kể, thì ngày xưa trước cội bồ đề ngoài sân chùa, đến ngày vía ông Tà (21-2) hàng năm người ta mời cả đoàn hát dù kê về biểu diễn. Nhưng sau này, tùy theo tình hình tài chính của chùa, nếu dồi dào thì mời đoàn hát về diễn.

Từ chùa Ông Ba Thắc đi theo một con lộ nhỏ chừng 50m, ta sẽ gặp một am thờ Phật nhỏ. Ngôi am này hiện là nơi sinh sống của con cháu ông Ngô Văn Nỏ, người lập ra ngôi am này để tu hành. Ngôi am đã tồn tại đến nay trên 77 năm, hai bên am lại có ba ngôi miếu nhỏ: thờ Bà Thượng Động, Bà Chúa Xứ và hai ông Cọp. Theo cháu ông Nỏ kể lại thì ngày xưa vùng này hoang vu, rừng rậm bao quanh, đêm cọp về gầm vang. Ông Hai Nỏ dựng miếu thờ, xin ông Cọp đừng về quấy phá, thế là từ đó người ta không còn nghe tiếng cọp gầm nữa. Trong thời loạn lạc, ngôi am nhỏ của ông Hai Nỏ còn là nơi che giấu, nuôi chứa nghĩa quân đánh Pháp. Mãi đến năm 1968, bom pháo của Mỹ - ngụy đã dội xuống làm phá hủy am này, các bức hoành phi, cốt tượng Phật… bị thiêu cháy nên ngày nay chỉ còn thờ hình vẽ.

Dù là một ngôi am nhỏ, khách vãng lai và dân trong vùng thường xuyên đến đây lễ viếng, thắp nhang trong những ngày sóc vọng. Ngày 22-3 (âm lịch) là ngày vía Bà Thượng Động và ngày 2-10 (âm lịch) là ngày vía ông Nỏ. Sự tích này đã đánh dấu lịch sử khai phá vùng đất hoang vu này của cư dân vô cùng gian khó trên vùng đất Bãi Xàu xưa đáng được tôn vinh, lưu truyền, thờ phượng và ghi ơn.

Lê Trúc Vinh