BCCT (còn gọi là báo chí cách mạng) được hiểu là các tờ báo, tạp chí được cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước cấp phép hoạt động, có tổng biên tập, có người chịu trách nhiệm, có tôn chỉ, mục đích và hoạt động theo quy định của pháp luật Việt Nam. Theo đó, BCCT là một trong những công cụ quan trọng trong công tác tuyên truyền, công tác tư tưởng của Đảng; đồng thời, là cầu nối, kịp thời phản ánh những tâm tư, nguyện vọng, những nhu cầu thiết yếu của nhân dân với Đảng và Nhà nước. Thông tin, tuyên truyền, qua đó định hướng dư luận xã hội là chức năng cơ bản mang tính tiên quyết của BCCT. Nói đến báo chí là nói đến thông tin và báo chí tồn tại và phát triển cũng là để đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của nhân dân và xã hội.

Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy phối hợp Sở Thông tin và Truyền thông, Hội Nhà báo Việt Nam tỉnh định kỳ tổ chức hội nghị giao ban báo chí, qua đó định hướng công tác tuyên truyền thời gian tới. Ảnh: KGT

Thông tin trên báo chí, kể cả tin trên các mạng xã hội tác động trực tiếp đến tới tâm tư, nguyện vọng, tình cảm của nhân dân, qua đó, làm thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi của nhân dân. Nếu thông tin trung thực, phản ánh đúng bản chất vấn đề sẽ có tính định hướng, tính giáo dục và tính xây dựng cao, hướng con người tới chân, thiện, mỹ. Ngược lại, nếu thông tin bị bóp méo, xuyên tạc sẽ đưa đến những hậu quả xã hội khôn lường, có thể làm tổn hại uy tín cá nhân, cơ quan, tổ chức, thậm chí có thể làm phá sản các doanh nghiệp và khiến hàng ngàn lao động mất việc làm...

BCCT, xét về bản chất, là cơ quan ngôn luận, công cụ tuyên truyền quan trọng của Đảng, Nhà nước, có tôn chỉ, mục đích hoạt động rõ ràng, phục vụ lợi ích của Đảng, Tổ quốc và nhân dân. Do có tính chuyên nghiệp cao, với đội ngũ nhà báo được đào tạo bài bản, có bản lĩnh và trách nhiệm xã hội, BCCT cung cấp thông tin bài bản, chuyên sâu, có kiểm chứng, là sản phẩm tập thể, được đầu tư, biên tập công phu nên mang tính thuyết phục cao và có tính định hướng chính trị rõ ràng. Với những đặc điểm này, BCCT có nhiều ưu thế, đủ sức đi đầu đảm đương thông tin những sự kiện lớn, quan trọng, có chiều sâu, đáp ứng nhu cầu thông tin, định hướng nhận thức và dư luận xã hội, ảnh hưởng đến đời sống xã hội.

Trong khi đó, thông tin trên mạng xã hội, thực chất không phải là thông tin báo chí mà đa phần chỉ là thông tin cá nhân, không được kiểm chứng, không có hệ thống và không chịu trách nhiệm xã hội… chỉ phản ánh mục đích cá nhân và phục vụ lợi ích của người hay tổ chức cần đưa tin. Vì vậy, độ tin cậy của thông tin trên mạng xã hội không cao, thậm chí xuyên tạc, bị các thế lực thù địch, bọn cơ hội chính trị, các phần tử bất mãn, chống đối chính trị lợi dụng phục vụ âm mưu và hoạt động chống phá Đảng, Nhà nước ta. Vì vậy, khi tiếp cận thông tin từ mạng xã hội, người dân và các nhà báo cần phải cân nhắc, kiểm chứng tính xác thực của nó để tin theo hay phản bác, phê phán và kịp thời định hướng dư luận xã hội bằng thông tin chính xác hơn.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân chụp ảnh lưu niệm với các đại biểu, người làm báo tiêu biểu trong buổi gặp mặt chiều ngày 12-6. Ảnh: Thiện Hải

Để phát huy ưu thế, giữ vai trò chủ đạo và định hướng dư luận xã hội trong bối cảnh “bùng nổ thông tin” trên internet và mạng xã hội hiện nay, BCCT cần đưa tin một cách chân thật, nhanh chóng, chính xác, kịp thời muôn mặt của đời sống xã hội; những sự kiện chính trị, kinh tế, văn hóa quan trọng của đất nước và quốc tế, nhất là những vấn đề nhạy cảm, những vấn đề có thể dẫn đến “điểm nóng” xã hội. Đối với những vấn đề, sự kiện, hiện tượng phức tạp, nhạy cảm, chưa rõ bản chất, nguồn gốc hoặc chưa được kiểm chứng thì báo chí không vội đưa tin dưới bất cứ hình thức nào, sẽ rất nguy hiểm, vì nếu đưa tin thiếu chính xác sẽ mất lòng tin công chúng, dù sau đó có đính chính! Trong những trường hợp này, sự thận trọng sàng lọc, phân tích, kiểm chứng nguồn tin là không thừa, rồi phân loại, có cách xử lý thông tin phù hợp, mang tính thuyết phục. Điều quan trọng, báo chí cần phải tuân thủ sự lãnh đạo, định hướng tuyên truyền của Đảng, thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích của cơ quan báo chí, đúng với đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Mặt khác, BCCT tuyệt đối không được sa đà vào những vụn vặt của đời sống xã hội, những vấn đề thuộc về riêng tư của con người; không chạy theo khuynh hướng giật gân, câu khách, câu view rẻ tiền, tránh sự thương mại hóa báo chí. 

BCCT là chủ thể phản ánh đời sống xã hội, khơi nguồn, tạo ra dư luận xã hội và định hướng việc tiếp nhận thông tin cho công chúng. Đây là trách nhiệm chính trị, trách nhiệm xã hội thuộc đạo đức nghề nghiệp của người làm báo cách mạng. Hàng ngày, người dân tiếp nhận khối lượng lớn thông tin từ nhiều nguồn, có cả thông tin không chính thống, thông tin không được kiểm chứng. Mặt khác, cũng có một bộ phận nhân dân “đói thông tin”, cần được cung cấp thông tin một cách có định hướng chính trị. Nếu BCCT bỏ trống trận địa này thì những tin xấu độc có cơ hội tồn tại và phát triển. Do đó, định hướng thông tin, định hướng nhận thức và dư luận xã hội là nhu cầu khách quan từ các cấp lãnh đạo, quản lý xã hội và cả từ phía nhân dân. Bởi vậy, các cơ quan báo chí cần chủ động cung cấp thông tin kịp thời, giải thích, hướng dẫn nhận thức của nhân dân nhằm thống nhất nhận thức và hành động chung của cộng đồng, vì mục tiêu chung. Với bản lĩnh và nghiệp vụ của mình, nhà báo phải phân biệt được đúng - sai, thật - giả, phân tích, giải thích kịp thời cho công chúng, làm nguồn tin, chỗ dựa tin cậy cho công chúng trước một thông tin mà họ chưa biết thật - giả… Trách nhiệm xã hội của nhà báo là cần lựa chọn, xử lý thông tin, đưa hay không đưa tin, đưa lúc nào, đưa như thế nào, liều lượng, mức độ đưa tin ra sao… để không tác động tiêu cực, không gây hậu quả xấu tới xã hội. Bởi trên thực tế, có những thông tin dù là đúng nhưng có thể gây sốc, tạo tâm lý hoang mang, mất lòng tin vào con người, vào đời sống… Do vậy, định hướng chính trị phải là định hướng cơ bản nhất của báo chí cách mạng nước ta. Định hướng chính trị tốt sẽ củng cố và tạo niềm tin của nhân dân với Đảng, với chế độ.

Triển lãm 95 năm Báo chí cách mạng Việt Nam. Ảnh: Thiện Hải

Mặt khác, cần cân đối thông tin trên báo chí một cách hài hòa, hợp lý, không chỉ dừng lại ở thông tin mang tính thời sự, hay thiên về phê phán mặt trái, cái xấu; thực hiện tốt phương châm “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, biểu dương, nhân rộng kịp thời những điển hình tiên tiến, những cách làm hay, những tấm gương tiêu biểu, những tấm lòng nhân ái… Tuyệt đối không “làm ngơ” trước những hiện tượng tiêu cực trong xã hội; đồng thời, cần có những tác phẩm báo chí chuyên sâu đấu tranh kịp thời với những luận điệu sai trái, phản động, thù địch một cách thuyết phục, dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn.

Thực tế ở một số nơi vừa qua cho thấy, đằng sau một quyết định hành chính, một hiện tượng kinh tế, văn hóa, xã hội gây tranh cãi, xuất hiện những ý kiến trái chiều, dư luận xã hội chưa đồng thuận. Trước tình huống này, nhà báo phải có trái tim nóng và cái đầu lạnh; cần bình tĩnh, thận trọng, không vội vàng đưa tin hay bình luận khi chưa nắm chắc bản chất của vấn đề. Nôn nóng trong đưa tin, nhiều khi “lợi bất cập hại”. Vì vậy, nhà báo cần hết sức thận trọng, khách quan, không định kiến, đồng thời tranh thủ ý kiến chuyên gia, nhất là những chuyên gia có uy tín xã hội, am hiểu vấn đề có liên quan để từ đó cân nhắc đưa thông tin từ nhiều góc độ, nhiều cách tiếp cận để định hướng nhận thức và dư luận xã hội.

Hơn nữa, trong giai đoạn hiện nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội, các thế lực thù địch đã lợi dụng những tiếng nói trái chiều trong xã hội nhằm chia rẽ, làm suy giảm lòng tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân, từ đó, lôi kéo, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, kích động người dân biểu tình trái phép, làm ảnh hưởng an ninh, trật tự xã hội. Điều đó đòi hỏi nhà báo cần nêu cao bản lĩnh chính trị và tính chuyên nghiệp, tinh thần nhân văn trong đưa tin, để thực sự tạo niềm tin cho công chúng, định hướng được dư luận xã hội, qua đó khẳng định vai trò, vị thế chủ đạo của báo chí cách mạng trong môi trường cạnh tranh.

Để thực hiện tốt chức năng thông tin và định hướng dư luận xã hội một cách chủ động, hiệu quả, bản thân những người làm báo và các cơ quan báo chí phải luôn nắm vững quan điểm, đường lối của Đảng, pháp luật Nhà nước; phải có bản lĩnh và lập trường chính trị vững vàng, nhạy bén, công tâm, sáng tạo, ứng dụng nhuần nhuyễn công nghệ thông tin hiện đại để chuyển tải được thông tin nhanh, chính xác. Đây là đòi hỏi rất cấp bách đối với các cơ quan báo chí và của từng nhà báo hôm nay để hướng đến công chúng. Các nhà báo phải thường xuyên trau dồi nghiệp vụ, rèn luyện phẩm chất đạo đức, đề cao trách nhiệm, lương tâm nghề nghiệp; luôn năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới, dám đương đầu với sự thật để có những sản phẩm báo chí thật tốt, xứng đáng là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng - lý luận - văn hóa của Đảng, đóng góp xứng đáng vào công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thông tin nhanh, trung thực, khách quan và bình luận một cách thuyết phục là chìa khóa thành công của báo chí cách mạng nhằm định hướng thông tin và định hướng dư luận xã hội trong bối cảnh nhiễu loạn thông tin mạng xã hội hiện nay.

Kiên Trung