Thu hoạch lúa Đông – Xuân trúng mùa, trúng giá ở xã Thạnh Thới An (Trần Đề). Ảnh: TÍCH CHU

Theo số liệu báo cáo từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, lượng gạo xuất khẩu trong ba tháng đầu năm 2021 chỉ đạt 1,1 triệu tấn, tức giảm mạnh tới 30,4% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, nhờ giá gạo xuất khẩu tăng nên giá trị kim ngạch xuất khẩu gạo chỉ giảm ở mức 17,4%. Một trong những nguyên nhân chính làm cho lượng gạo xuất khẩu giảm theo các doanh nghiệp là do thiếu hụt container và giá thuê container tăng gấp nhiều lần so với cùng kỳ. Mặt khác, lượng gạo xuất khẩu giảm còn do hai thị trường vốn nhập khẩu nhiều gạo Việt Nam là Trung Quốc và Philippines lại nhập rất ít, đặc biệt là trong tháng 3.

Nếu như giá gạo xuất khẩu trong hai tháng đầu năm của Việt Nam ở mức bình quân 551,7 USD/ tấn, tức tăng 13,5% so với cùng kỳ và tiếp tục giữ vững trong nửa đầu tháng 3 thì từ nửa cuối tháng 3 đến nay, giá gạo xuất khẩu bắt đầu có chiều hướng tăng, giảm khá thất thường. Cụ thể, sau khi tăng nhẹ 5 USD/tấn trong phiên giao dịch ngày 6-4, đến phiên giao dịch gần nhất, giá chào bán gạo xuất khẩu của Việt Nam đã giảm 10 USD/tấn với cả gạo 5% và 25% tấm. Như vậy, giá gạo 5% tấm ở thời điểm ngày 9-4 được giao dịch ở mức từ 488 - 492 USD/tấn còn gạo 25% tấm từ 463 - 467 USD/tấn. Không chỉ có gạo Việt Nam mà giá gạo của một số nước trong phiên giao dịch gần nhất cũng giảm từ 4 - 16 USD/tấn.

Giá gạo xuất khẩu giảm đã tác động làm cho giá lúa gạo trong nước giảm theo. Theo cập nhật giá lúa gạo vào sáng ngày 9-4 tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long phần lớn đều giảm từ 100 - 200 đồng/kg. Tuy đã giảm nhưng giá lúa các loại trên thị trường hiện đều ở mức trên 6.000 đồng/kg, nên nông dân cũng không quá lo lắng, bởi với mức giá này, cộng với vụ lúa trúng mùa đạt năng suất cao vẫn đảm bảo cho họ mức lợi nhuận khá tốt. Do giá lúa giảm nên giá gạo nguyên liệu trong nước cũng giảm theo từ 150 - 600 đồng/kg tùy loại mà nguyên nhân theo các doanh nghiệp là để tăng tính cạnh tranh với các đối thủ.

Nếu nhìn vào bảng giá lúa gạo trong nước lẫn xuất khẩu hiện nay có thể thấy vẫn còn khá cao so với trung bình nhiều năm, cộng thêm vụ lúa Đông – Xuân đã sắp kết thúc, lượng lúa còn lại không nhiều, nên việc giá lúa gạo gần đây giảm nhưng sự tác động của nó là không lớn, đặc biệt là với người trồng lúa. Tại Sóc Trăng hiện nay gần như chỉ còn có vùng trồng lúa ở TX. Ngã Năm là đang thu hoạch rộ, nhưng theo nông dân nơi đây, do phần lớn diện tích sản xuất ở vụ Đông – Xuân này đều sử dụng giống ST24 và ST25 nên dù giá lúa trên thị trường đang giảm nhưng họ cũng không quá lo lắng, bởi đây là hai giống lúa đang được doanh nghiệp và thương lái mua nhiều với mức giá cao.

Tuy giá lúa gạo trong nước lẫn xuất khẩu có giảm và Ấn Độ đang đẩy mạnh xuất khẩu gạo với mức giá cạnh tranh có thể làm cho xuất khẩu gạo Việt Nam tiếp tục giảm mạnh về lượng trong ngắn hạn và giảm nhẹ về giá, nhưng ngành lúa gạo vẫn lạc quan bởi thời điểm dồi dào lúa gạo trong nước đã qua, chuyện thiếu hụt container đã phần nào hạ nhiệt, nên nhiều dự báo cho thấy, việc xuất khẩu gạo sẽ trở lại đà tăng trưởng trong thời gian tới, do nhu cầu nhập khẩu gạo thế giới vẫn tăng. Thậm chí có doanh nghiệp đã có hợp đồng thương mại gạo thơm với đối tác EU từ nay đến hết tháng 6 với mức giá lên đến 700 USD/tấn, nên hiện tại dù giá đang giảm nhưng họ vẫn tiếp tục thu mua lúa gạo bình thường.

Vẫn còn đến 3/4 thời gian dành cho sản xuất, chế biến và xuất khẩu gạo trong năm 2021, trong đó có những thời điểm được xác định là then chốt cho xuất khẩu gạo cả năm, cùng với đó là việc ngày càng có nhiều diện tích chuyển sang sản xuất lúa thơm, lúa chất lượng cao theo quy trình an toàn nên giá gạo xuất khẩu của Việt Nam sẽ tiếp tục có lợi thế cạnh tranh trên thị trường thế giới. Đó cũng là lý do để chúng ta có thể lạc quan, vững tin vào sự thành công của ngành lúa gạo trong năm 2021 và người trồng lúa tiếp tục có thêm một năm sản xuất bội thu về năng suất và lợi nhuận.

TÍCH CHU