Năm 2014, tỉnh Sóc Trăng đầu tư thí điểm 2 lò đốt rác xử lý chất thải rắn, gồm 1 lò cấp huyện tại Châu Thành, công suất 500kg/giờ, tương đương 10 tấn/ngày, với kinh phí trên 3,3 tỉ đồng và 1 lò cấp xã đặt tại xã Tân Thạnh (Long Phú), công suất 300 - 400kg/giờ, tương đương 6 - 8 tấn/ngày với kinh phí 917 triệu đồng. Sau 1 năm hoạt động, đánh giá thấy hiệu quả nên tỉnh tiếp tục đầu tư kinh phí thêm 1 lò cấp huyện đặt tại địa bàn xã Tân Long (TX. Ngã Năm).

Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Trần Ngọc Ẩn cho biết, đây là những lò đốt đã được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cấp bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp; Bộ Xây dựng cấp giấy chứng nhận thiết bị lò đốt chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với điều kiện xử lý chất thải rắn sinh hoạt khu vực nông thôn và được phép chuyển giao, áp dụng rộng rãi trên phạm vi toàn quốc.

Sau khi nghiệm thu, bàn giao, đơn vị thi công đã tiến hành tập huấn việc vận hành và hướng dẫn quy trình phân loại rác, đảm bảo chỉ đốt chủ yếu là rác hữu cơ, không đưa vào lò đốt những chất nguy hại, cao su, vỏ xe, linh kiện điện tử... Qua thời gian hoạt động cho thấy, việc đầu tư lò đốt rác để xử lý rác thải đã giải quyết tốt khối lượng rác phát sinh và hạn chế lượng rác tồn đọng trên địa bàn; giảm diện tích đất dùng để chứa rác; hạn chế phát sinh mùi hôi và ruồi; giúp các địa phương thực hiện tốt tiêu chí số 17 trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.

 Cần sớm được cải tạo để các lò đốt rác hoạt động hiệu quả. Ảnh: Q. Kha

Tuy nhiên, do quá trình vận hành không tuân thủ nghiêm các hướng dẫn, cụ thể là thiếu phân loại rác, đưa vào đốt những loại rác không đảm bảo nên lượng khói thải ra tại các lò đốt rác đã có những thông số vượt quá mức quy định. Đơn vị thực hiện đã tiến hành lấy mẫu phân tích khí thải tại lò đốt rác huyện Châu Thành có 2 thông số vượt là thông số bụi vượt 2,49 lần và thông số tổng dioxin vượt 16,41 lần so với QCVN 61-MT:2016/BTNMT (Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về lò đốt chất thải rắn sinh hoạt); lò đốt tại xã Tân Thạnh có 2 thông số vượt là thông số CO vượt 6,2 lần và thông số tổng dioxin vượt 10,57 lần so với QCVN 61-MT:2016/BTNMT.

Theo lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường, do các lò đốt rác này được triển khai lắp đặt, vận hành trước khi quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về lò đốt chất thải rắn sinh hoạt (viết tắt là QCVN 61-MT:2016/BTNMT) được ban hành nên về thông số kỹ thuật như chiều cao ống khói của lò, kết cấu và nhiệt độ của buồng đốt chưa đạt theo quy chuẩn này. Đối với lò đốt rác TX. Ngã Năm được xây dựng và chính thức đi vào hoạt động vào cuối năm 2015. Qua nghiệm thu đã phân tích (do Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng phân tích) kết quả chỉ số dioxin thấp hơn Quy chuẩn 30/2012/BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường về lò đốt chất thải công nghiệp (lúc này chưa ban hành Quy chuẩn 61-MT:2016/BTNMT nên tạm thời vận dụng Quy chuẩn 30/2012/BTNMT để tham khảo). Do đó, khi lập Báo cáo hiện trạng môi trường của tỉnh không lấy mẫu phân tích khí thải đối với lò đốt TX. Ngã Năm, vì thời gian lấy mẫu nghiệm thu không xa so với lấy mẫu lập báo cáo hiện trạng môi trường.

Tuy nhiên, Sở Tài nguyên và Môi trường nhận định, đây là những mô hình điểm nên trong quá trình vận hành cần phải đánh giá, khắc phục, rút kinh nghiệm để cải tiến vận hành đạt hiệu quả. Qua đó, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có Báo cáo số 1471/BC-STNMT, ngày 25-10-2016 về kết quả triển khai công trình đầu tư lò đốt rác cấp huyện tại huyện Châu Thành và lò đốt rác cấp xã tại xã Tân Thạnh (Long Phú); đồng thời, kiến nghị UBND tỉnh chấp thuận cho Sở Tài nguyên và Môi trường tiếp tục cải tạo, khắc phục hạn chế của các lò đốt rác được đầu tư theo theo QCVN 61-MT:2016/BTNMT và đã được UBND tỉnh chấp thuận tại Công văn số 1817/UBND-XD, ngày 23-11-2016.

Đến ngày 20-9-2017, qua một số thông tin gây ô nhiễm môi trường từ các lò đốt rác, UBND tỉnh có ý kiến chỉ đạo giao Sở Tài nguyên và Môi trường khẩn trương chủ trì phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Xây dựng, Công an tỉnh và UBND các huyện Châu Thành, Long Phú và TX. Ngã Năm tiến hành kiểm tra, báo cáo tình hình 3 lò đốt rác nói trên, báo cáo đề xuất UBND tỉnh xem xét xử lý.

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của UBND tỉnh, ngày 25-9-2017, Sở Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp các ngành liên quan tiến hành kiểm tra và đã có báo cáo trình UBND tỉnh. Hiện tại, 2 lò đốt rác Tân Thạnh và Châu Thành đã tạm ngưng hoạt động (lò đốt rác Tân Thạnh ngưng hoạt động ngày 13-11 và lò đốt rác Châu Thành ngày 15-11) để khắc phục sửa chữa.

Để khắc phục triệt để tình trạng này, UBND tỉnh đã có Công văn số 2016/UBND-KT do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Hiểu ký ngày 20-10-2017, chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường cần khẩn trương thực hiện việc khắc phục hạn chế của 3 lò đốt rác nêu trên; đồng thời, tiến hành đánh giá, rút kinh nghiệm đối với việc xây dựng và vận hành các lò đốt rác hiện tại, làm cơ sở để triển khai các công trình lò đốt rác sắp thực hiện (tại huyện Kế Sách và Mỹ Tú); không chấp thuận những hạn chế tương tự xảy ra.

Thiết nghĩ, việc đầu tư lò đốt rác là hết sức thiết thực, nhằm phục vụ cho việc xử lý nguồn rác thải sinh hoạt, đặc biệt là tại khu vực nông thôn, góp phần tích cực trong việc thực hiện xây dựng nông thôn mới cũng như giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Vấn đề trước mắt cần nhanh chóng khắc phục để các lò đốt rác sớm hoạt động trở lại với sự đảm bảo quy chuẩn kỹ thuật; đáp ứng đúng yêu cầu chức năng phục vụ đời sống người dân, giải quyết tốt vấn đề môi trường ở địa phương.

Thiên Tường