Tuyển sinh hệ 9+:

Cơ hội, thách thức và định hướng phát triển tại Trường Cao đẳng Nghề Sóc Trăng

Thách thức, bất cập và nguyên nhân

Mặc dù đạt được những kết quả khả quan, công tác tuyển sinh và đào tạo hệ trung cấp tại Trường CĐN Sóc Trăng cũng như nhiều trường nghề khác vẫn đối mặt với không ít thách thức và bất cập. Vẫn còn tâm lý chuộng bằng cấp, ngại học nghề sớm. Một trong những rào cản lớn đối với mô hình 9+ hiện nay là quan niệm xã hội còn thiên về bằng cấp, coi đại học là con đường ưu việt. Nhiều phụ huynh và học sinh sau lớp 9 vẫn ưu tiên vào lớp 10 trung học phổ thông (THPT), chỉ chọn học nghề như giải pháp cuối khi không trúng tuyển. Thực tế cho thấy sự phân tầng trong lựa chọn: học sinh khá giỏi vào THPT và đại học, trong khi hệ trung cấp chủ yếu thu hút đối tượng học lực trung bình hoặc hoàn cảnh khó khăn. Mặc dù xu hướng này đang dần thay đổi, tâm lý e ngại học nghề sớm - lo thiệt thòi, không có bằng THPT, khó học tiếp - vẫn tồn tại, dù mô hình 9+ hiện nay đã tích hợp cả chương trình văn hóa và cho phép liên thông.

Tăng cường tư vấn tuyển sinh tại Trường Cao đẳng Nghề Sóc Trăng.

Cạnh tranh nguồn tuyển sinh do mở rộng đại học: Những năm gần đây, việc các trường đại học mở rộng chỉ tiêu và đa dạng phương thức tuyển sinh (xét học bạ, tuyển thẳng...) đã khiến cơ hội vào đại học trở nên dễ dàng hơn. Nhiều học sinh tốt nghiệp THPT - thay vì chọn học nghề - nay chuyển sang đại học, làm thu hẹp đáng kể nguồn tuyển sinh của các trường nghề. Thêm vào đó, một số đại học còn mở hệ cao đẳng hoặc ngành nghề trùng với trường nghề, gia tăng cạnh tranh trực tiếp. Trong bối cảnh đó, các trường trung cấp và CĐN, đặc biệt ở địa phương như Sóc Trăng càng chịu áp lực lớn khi phụ huynh và học sinh có xu hướng ưu tiên lựa chọn học lên cao hơn nếu có điều kiện.

Thiếu định hướng và thông tin kịp thời: Trước đây, một số trường phổ thông còn e ngại việc tư vấn tuyển sinh nghề sẽ dẫn đến “chảy máu” học sinh nên chưa chủ động phối hợp. Tuy nhiên, tình hình đã được cải thiện nhờ các chỉ thị của Ban Bí thư, quyết định của Thủ tướng và sự chỉ đạo cụ thể từ UBND tỉnh Sóc Trăng cho phép trường nghề trực tiếp tư vấn tại các trường THCS. Dù vậy, ở vùng sâu, vùng xa, tuyên truyền mô hình 9+ vẫn gặp khó do địa bàn rộng, phụ huynh khó tiếp cận thông tin, dẫn đến hiểu lầm về chương trình và làm giảm động lực lựa chọn học nghề sớm.

Khó khăn tài chính và rào cản cá nhân: Học sinh tốt nghiệp THCS đi học nghề thường có hoàn cảnh kinh tế khó khăn hơn so với nhóm vào THPT. Nhiều em ở nông thôn phải sớm phụ giúp gia đình, nên dù được miễn học phí vẫn đắn đo trước chi phí sinh hoạt khi tiếp tục học. Đặc biệt, học sinh dân tộc thiểu số còn gặp rào cản ngôn ngữ, văn hóa, dễ dẫn đến tâm lý ngại học xa. Nếu thiếu hỗ trợ nội trú, học bổng, nhiều em sẽ chọn đi làm sớm thay vì học tiếp, góp phần làm tăng tỷ lệ bỏ học sau THCS và giảm nguồn tuyển cho hệ 9+.

Học sinh trung cấp còn nhỏ, nguy cơ bỏ học cao: Đặc thù của hệ 9+ là tuyển học sinh từ 15 - 16 tuổi, khi tâm sinh lý còn chưa ổn định và khả năng tự định hướng nghề nghiệp còn hạn chế. Việc vừa học văn hóa vừa học nghề đòi hỏi ý thức tự giác và nỗ lực cao, trong khi nhiều em còn ham chơi, thiếu mục tiêu rõ ràng. Thực tế ghi nhận một tỷ lệ không nhỏ học sinh 9+ bỏ dở giữa chừng do chưa thích nghi với môi trường học tập kép hoặc thiếu động lực khi so sánh với bạn bè học THPT.

Nâng cao tay nghề cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng Nghề Sóc Trăng.

Hạn chế về cơ sở vật chất và nguồn lực đào tạo: Dù đã có nhiều đầu tư, nhưng so với yêu cầu mở rộng mô hình 9+, nhiều trường nghề - nhất là ở địa phương vẫn gặp khó khăn về cơ sở vật chất, thiết bị thực hành và đội ngũ giáo viên dạy văn hóa. Do chương trình 9+ tích hợp cả văn hóa THPT hoặc văn hóa rút gọn, các trường phải liên kết với trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên, điều không dễ thực hiện nếu thiếu nguồn lực. Trường CĐN Sóc Trăng đã chủ động khắc phục bằng cách phối hợp với Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên thành phố Sóc Trăng, Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh hoặc thỉnh giảng giáo viên để dạy văn hóa. Tuy nhiên, việc đồng thời đảm bảo lịch học nghề và văn hóa, đầu tư cả phòng học lý thuyết lẫn xưởng thực hành vẫn là áp lực lớn.

Các giải pháp đã triển khai tại Trường Cao đẳng Nghề Sóc Trăng

Đẩy mạnh tuyên truyền, tư vấn hướng nghiệp tại cơ sở: Xác định “tuyển sinh là nhiệm vụ của toàn trường”, ngay từ đầu mỗi năm học, Trường CĐN Sóc Trăng tổ chức đồng bộ các hoạt động tư vấn hướng nghiệp sâu rộng trên toàn tỉnh. Song song đó, nhà trường đẩy mạnh tư vấn trực tuyến qua các kênh như Hotline, Zalo, Facebook,… liên tục cập nhật thông tin tuyển sinh và giải đáp hàng ngàn lượt thắc mắc mỗi năm.

Việc kết hợp hiệu quả giữa tư vấn trực tiếp và ứng dụng công nghệ thông tin đã giúp đưa mô hình đào tạo 9+ đến gần hơn với học sinh lớp 9 và gia đình, đặc biệt tại các địa bàn nông thôn. Đây là một trong những giải pháp then chốt góp phần nâng cao hiệu quả tuyển sinh và lan tỏa hình ảnh nhà trường trong cộng đồng.

Nâng cao chất lượng đào tạo và thương hiệu của nhà trường: Tháng 12/2022, trường hoàn thành kiểm định chất lượng và được công nhận đạt chuẩn cơ sở giáo dục nghề nghiệp, với số điểm rất cao (93/100 điểm). Từ năm 2022 - 2023, trường tiếp tục được công nhận đạt chuẩn kiểm định đối với 5 chương trình đào tạo: Nuôi trồng thủy sản nước mặn, nước lợ; Công nghệ ôtô; Điện công nghiệp; Quản trị mạng máy tính và Điện tử công nghiệp.

Việc đạt chuẩn cả cơ sở lẫn chương trình không chỉ khẳng định uy tín thương hiệu của nhà trường, mà còn giúp phụ huynh và học sinh yên tâm lựa chọn mô hình đào tạo 9+ tại đây. Bên cạnh đó, nhà trường thường xuyên cập nhật chuẩn đầu ra, điều chỉnh nội dung giảng dạy cho phù hợp với đặc điểm học sinh trung cấp. Lịch học văn hóa và thực hành nghề được sắp xếp linh hoạt nhằm tránh quá tải, đồng thời tích hợp các nội dung rèn luyện kỹ năng mềm và kỷ luật học tập - những yếu tố thiết yếu giúp học sinh hệ 9+ trưởng thành về cả nghề nghiệp lẫn nhân cách.

Đưa học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng Nghề đi thực tập tại các công ty có uy tín trong cả nước.

Tăng cường liên kết với doanh nghiệp, đảm bảo đầu ra việc làm: Trường CĐN Sóc Trăng đặc biệt chú trọng phát triển mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh. Nhà trường đã ký kết nhiều chương trình phối hợp đào tạo và tuyển dụng với các đối tác lớn như Tập đoàn GreenFeed VN, Hòa Phát, Tín Quang, THACO, Việt Úc, ESHUHAI, VinFast... Doanh nghiệp tham gia từ khâu góp ý chương trình, tiếp nhận học sinh thực tập, đến ưu tiên tuyển dụng sinh viên sau tốt nghiệp. Nhờ đó, học sinh hệ 9+ được tiếp cận thực tế nghề nghiệp ngay trong quá trình học và có cơ hội việc làm rõ ràng sau khi ra trường.

Tỷ lệ học sinh, sinh viên có việc làm sau tốt nghiệp luôn đạt trên 93%, nhiều ngành như Công nghệ ôtô, Điện công nghiệp có gần như 100% sinh viên ra trường có việc ngay. Trường cam kết giới thiệu việc làm cho 100% sinh viên tốt nghiệp, tạo niềm tin vững chắc cho phụ huynh và học sinh khi chọn học nghề sớm. Đồng thời, nhà trường hỗ trợ tư vấn và kết nối liên thông lên cao đẳng, đại học cho những học sinh có nhu cầu tiếp tục học tập, mở rộng cơ hội phát triển nghề nghiệp tại địa phương.

Chính sách hỗ trợ học sinh và môi trường học tập thân thiện: Thực hiện chủ trương khuyến khích phân luồng sau THCS, Trường CĐN Sóc Trăng miễn 100% học phí cho học sinh tốt nghiệp THCS theo học trung cấp. Đồng thời, trường vận dụng các nguồn quỹ để cấp học bổng cho học sinh hệ 9+ có thành tích học tập tốt hoặc hoàn cảnh khó khăn. Học sinh dân tộc thiểu số, hộ nghèo còn được hưởng chính sách nội trú và hỗ trợ chi phí sinh hoạt theo quy định. Nhờ đó, nhiều em có thể yên tâm học tập mà không lo gánh nặng tài chính.

Song song với hỗ trợ vật chất, nhà trường chú trọng xây dựng môi trường giáo dục xanh - sạch - đẹp, thân thiện và gần gũi. Đoàn Thanh niên cùng với Phòng Công tác sinh viên tổ chức thường xuyên các hoạt động như: vệ sinh khuôn viên, trồng cây xanh, cùng các câu lạc bộ thể thao, văn nghệ và phong trào tình nguyện... Những hoạt động này không chỉ giúp học sinh hệ 9+ trải nghiệm đời sống học đường phong phú như ở các trường THPT mà còn góp phần nuôi dưỡng tinh thần tập thể, trách nhiệm cộng đồng.

Kiến nghị giải pháp

Tiếp tục đẩy mạnh phân luồng và tuyên truyền: Bộ Giáo dục và Đào tạo cần tiếp tục chỉ đạo các địa phương đẩy mạnh công tác phân luồng sau THCS. Cụ thể, cần tăng thời lượng giáo dục hướng nghiệp trong chương trình THCS, đồng thời tạo điều kiện để các trường nghề uy tín tham gia ngày hội tuyển sinh lớp 10 nhằm giới thiệu trực tiếp mô hình 9+ đến học sinh và phụ huynh.

Truyền thông đại chúng cũng cần lan tỏa các câu chuyện thành công từ học sinh 9+ và những mô hình đào tạo hiệu quả, từng bước thay đổi định kiến xã hội về học nghề sớm. Đặc biệt, cần truyền đi thông điệp rõ ràng: học 9+ vẫn có thể tiếp tục lên cao đẳng, đại học; đồng thời sớm có nghề nghiệp ổn định để lập thân, lập nghiệp - “vào đời sớm nhưng không hẹp đường học vấn”. Khi được định hướng đầy đủ và đúng đắn, phụ huynh và học sinh sẽ tự tin lựa chọn con đường học nghề ngay từ sau lớp 9.

Khen thưởng học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Sóc Trăng đạt thành tích học tập tốt.

Tăng cường nguồn lực tài chính và chính sách hỗ trợ: Đề nghị Chính phủ và UBND tỉnh tiếp tục ưu tiên bố trí ngân sách cho các trường nghề trọng điểm như Trường CĐN Sóc Trăng để đầu tư nâng cấp xưởng thực hành, phòng học văn hóa, ký túc xá và các hạng mục thiết yếu phục vụ đào tạo học sinh hệ 9+. Đồng thời, cần mở rộng các chính sách học bổng và trợ cấp dành cho học sinh thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, vùng sâu, vùng xa theo học mô hình này. Bên cạnh việc miễn học phí, có thể xem xét hỗ trợ chi phí học tập hằng tháng cho học sinh nhằm tăng sức hấp dẫn đối với các em có hoàn cảnh khó khăn.

Ngoài ra, kiến nghị xây dựng chính sách khuyến khích và khen thưởng đối với các trường THCS làm tốt công tác phân luồng sau THCS, chẳng hạn đưa tỷ lệ học sinh học nghề vào tiêu chí thi đua của các đơn vị. Những đòn bẩy tài chính và chính sách phù hợp không chỉ hỗ trợ người học, mà còn giúp các cơ sở giáo dục nghề nghiệp mạnh dạn đầu tư phát triển mô hình 9+ một cách bền vững và hiệu quả.

Để mô hình 9+ phát triển bền vững, rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp, gia đình và cơ quan quản lý. Với quyết tâm đổi mới và sự đồng hành của toàn xã hội, Trường CĐN Sóc Trăng sẽ tiếp tục là điểm sáng trong đào tạo nguồn nhân lực trẻ có kỹ năng nghề, đóng góp thiết thực cho địa phương và đất nước.

                                                                                      VIỆT DUNG