Xây dựng văn hóa tranh luận văn minh

Mới đây, một số bài thơ 3 câu trích từ cuốn sách xuất bản từ 10 năm trước của một nhà thơ (từng đoạt nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế) bỗng trở thành chủ đề bàn luận của cộng đồng mạng. Một số người bị tác động của tâm lý đám đông đã ra sức chỉ trích, miệt thị tác giả. Đáng buồn, đây không phải là hiện tượng hiếm gặp. Trước đó, từng có những truyện ngắn, bộ phim,... trở thành tâm điểm chỉ trích của dư luận. “Sóng gió” đến với tác giả và tác phẩm bắt đầu từ những ý kiến bình luận vu vơ, ám chỉ, thiếu thiện chí, những đánh giá có tính chất suy diễn, ác ý, cá biệt một số trường hợp còn bới móc, mạt sát cá nhân.

Những nhận xét thiếu căn cứ, nặng về cảm xúc cá nhân hoặc cố ý công kích thường không mang lại giá trị xây dựng, mà chỉ khiến cho người sáng tạo bị tổn thương, hoạt động văn học nghệ thuật bị vẩn đục. Mặt khác tình trạng này có thể khiến công chúng dần mất đi sự tin tưởng vào những tranh luận trên mạng xã hội, khiến các ý kiến dù tích cực hay tiêu cực đều bị xem nhẹ, làm giảm giá trị đối với sự tham gia của cộng đồng.

Thay vì tập trung phân tích nội dung, ý nghĩa hay kỹ thuật sáng tác, một số cá nhân chỉ chú tâm săm soi, phán xét đời tư tác giả, hoặc dùng lời lẽ xúc phạm để hạ thấp giá trị của người nghệ sĩ, khiến cho sự tranh luận trở thành cuộc cãi vã, tấn công cá nhân, phản văn hóa. Bên cạnh đó, sự tác động của “hiệu ứng đám đông” trên mạng xã hội khiến những bình luận tiêu cực dễ bị phóng đại. Một ý kiến ác ý ban đầu có thể nhanh chóng được khuếch đại bởi những người khác, dù họ chưa từng đọc hay xem/nghe tác phẩm.

Mặt khác, sự thiếu trách nhiệm của một số cá nhân trong việc phát ngôn cũng là điều rất cần quan tâm. Đã xuất hiện một số người dùng tài khoản ẩn danh để thoải mái tung ra những lời lẽ cay nghiệt mà không phải chịu trách nhiệm về những phát ngôn của mình. Trong khi đó lẽ ra việc đưa ra các ý kiến thẩm bình cần tuân thủ sự tôn trọng tối thiểu với tác giả, tác phẩm. Đánh giá dù là khen, chê cũng cần có sự lập luận chặt chẽ và thuyết phục thì mới có giá trị và thể hiện được sự hiểu biết của người đánh giá.

Xây dựng văn hóa tranh luận văn minh không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn cần sự chung tay của cả cộng đồng và các nền tảng công nghệ. Mỗi cá nhân khi nêu ý kiến, quan điểm cần cân nhắc kỹ lưỡng và tôn trọng văn hóa ứng xử, thay vì chỉ để trút ra những nhận định thiếu suy xét, hay cố tình gây sự chú ý bằng mọi giá để câu like, câu view.

Nguồn: BÁO NHÂN DÂN